معرفی شهر قوچان ؛ شهری تاریخی و تماشایی در خراسان شمالی(خواندن 10 دقیقه)

معرفی شهر قوچان یکی از شهرهای مهم و ارزشمند در استان خراسان شمالی موضوع مقاله‌ای است که در حال خواندن آن هستید. شاید در میان تعداد بسیار زیادی از شهرهای ایران زمین که از شهرت و محبوبیت خاص گردشگری برخوردار هستند کمتر نام شهر قوچان را شنیده باشید. اما شاید جالب باشد بدانید که شهر قوچان یکی از شهرهای دیرینه و حتی باستانی ایران زمین به شمار می‌رود و ماجراهای بسیار پر فراز و نشیبی را در طول تاریخ پشت سر گذاشته است. داستان‌های این شهر خواندنی هستند و اتفاقاً جذابیت و کشش همین داستان‌ها میزبون را به سمت شهر قوچان جذب کرد و باعث شد که بیشتر از قبل در مورد تاریخچۀ این شهر دیرینه به پرس‌وچو بپردازد و بیشتر از آن بخواند و سپس از داستان‌های پنهان این شهر بی‌نظیر بنویسد. میزبون از شما یاران جان دعوت می‌کند همراهش باشید تا از تک تک این داستان‌های خواندنی با خبر شوید.

سیر و سفر در تمامی شهرهای ایران زمین همراه با میزبون

قوچان یا خبوشان؟

در اولین قدم، برای معرفی شهر قوچان شایسته است که به یکی از معتبرترین کتاب‌های تاریخی ایران زمین رجوع کنیم. منظورم از یکی از معتبرترین کتاب‌های تاریخ ایران زمین کتاب تاریخ جهانگشای جوینی است که در قرن هفتم هجری شمسی به قلم عطاملک جوینی نوشته شده است. عطاملک جوینی در دربار ارغون شاه مغول سِمَتی درباری داشته است. به همین دلیل خیلی خوب توانسته است از وقایع جاری در دربار ارغون شاه و پادشاهان پیش از او آگاه شود و تاریخی جامع وکامل از دوران حکومت خاندان مغول در ایران زمین بنویسد. در تاریخ جهانگشا از شهرهای بسیاری یاد شده است. به عبارتی دیگر عطاملک جوینی سپاه مغول را دنبال می‌کند و از ردپایی که در هر شهر و دیاری از خود بر جای می‌گذارند می‌نویسد. یکی از این شهرها شهر قوچان است. شاید جالب باشد بدانید که در آن زمان نام شهر قوچان خبوشان بوده است و خبوشان یکی از مهمترین شهرهای آن زمان در خطۀ خراسان بزرگ شناخته می‌شده است.

پ.ن: در سریال سربداران نیز مردی از شهر خبوشان را خواهید دید که تمام افراد خانوادۀ خود را از دست داده است و دل از شهر و دیار خود کنده است و به عیاری و بیابان نشینی خو کرده است.

قوچان یا خبوشان در تاریخ جهانگشا

برای معرفی شهر قوچان بر اساس متن تاریخ جهانگشا، شاید بهتر باشد متن صریحی که عطاملک نوشته است را بخوانیم. در جلد سوم از تاریخ جهانگشا به قلم عطاملک جوینی آمده است:

خبوشان قصبه‌ای است که از اول خروج لشکر مغول تا این سال (یعنی سال ۶۵۳ ه‍ ق)، معطّل و خراب مانده بود و ابنیه و اماکن آن یباب گشته و تمامت کاریزها بی‌آب شده؛ چنان که بیرونِ دیوارهای مسجد جامع، دیوار بر پای نبود. و پیش‌تر از آن، از سکّان و رعایای آن، ربعی از آن قصبه را بیع کرده بودم. چون هوس و میل پادشاه به عمارت خرابی‌ها مشاهده افتاد، قضیۀ آن قصبه عرضه داشتم. پادشاه آن سخن را اصغا فرمود و به تأسیس عمارت کاریز و رفع ابنیه و نصب بازار و خفض عیش رعایا و جمع ایشان یرلیغ داد؛ چنان که هرچه در عمارت آن صرف می‌شد، از خزانه نقد فرمود تا بر رعایا حملی نیفتد. تمامت قنوات آن بعد از انقطاع، جاری شد و ارباب بعد از جلاء سنین باز آمدند. (منبع: کتاب تاریخ جهانگشای جوینی، جلد سوم)

همان طور که در متن مشخص است قوچان یا خبوشان، شهری که به اندازۀ ۱۴۸ کیلومتر از شهر مشهد فاصله دارد و در جهت شمال غربی شهر مشهد جای گرفته است موردحملۀ اقوام مغول قرار می‌گیرد و پس از آن برای سالیان بسیار همان طور ویران و خراب باقی می‌ماند. مردم خبوشان شهر و دیار خود را رها می‌کنند و هر کدام به شهری دیگر راهی می‌شوند. البته فقط افرادی که زنده باقی مانده‌اند. چون در هر جنگ و در هر فتح تعداد بی‌شماری از اهالی هر شهر کشته می‌شدند و تعداد بسیار زیادی نیز به بردگی گرفته می‌شدند.

اولین حملۀ مغولان به ایران زمین و خطۀ خراسان در سال ۶۱۶ ه‍ ق اتفاق افتاد. بنابراین از سال ۶۱۶ تا سال ۶۵۳ که به طور اتفاقی و پس از کسب فتوحاتی دیگر در شهرهای اطراف این منطقه امیر ارغون همراه با عطاملک از این ناحیه عبور می‌کنند و عطاملک که پیش از خرابی شهر خبوشان از ساکنان شهر زمینی را خریده بود از امیر ارغون می‌خواهد که شهر خبوشان را نیز به فهرست شهرهای در حال عمارت اضافه کند و امیر ارغون خواستۀ عطاملک را اجابت می‌کند و خبوشان جانی دوباره می‌گیرد.

امیر ارغون برای عمارت و آبادانی شهر خبوشان در اولین قدم قنات شهر را بازسازی می‌کند و آب را در شهر جاری می‌کند. آب همیشه مایۀ زندگی است و شاید بتوان گفت مهمترین شاخصۀ زندگی آب است و قطعی‌ترین علت برای از بین رفتن و نابودی شهرها نیز نبود آب خواهد بود. وقتی آب در شهر روان شد، وقتی قنات احیا شد، شهر دوباره بلند شد، روی پا ایستاد و سپس آرام آرام مردمی که از خانه و کاشانۀ خود رانده شده بودند دوباره به سمت شهر خبوشان آمدند و در شهر دیرینۀ خودشان ساکن شدند.

بر این اساس شاید بتوان گفت دومین عاملی که باعث شکفتگی و درخشش هر شهر و دیاری می‌شود مردم ساکن در آن شهر هستند. مردمی که رونق می‌بخشند به شهرها و با فعالیت و تلاشی که برای زندگی دارند باعث عمران و آبادانی شهرها نیز می‌شوند. به این ترتیب شهر دیرینۀ خبوشان باری دیگر بر عرصۀ وجود عرض اندام کرد و شاید بتوان گفت قطعه زمینی که عطاملک جوینی در شهر خبوشان خریداری کرده بود و روی خوشی که امیر ارغون به او نشان داده بود سبب شد که خاطرات بسیار شهری باستانی و ارزشمند زیر خروارها خاک پنهان نشود.

معرفی شهر قوچان و سفر به این شهر تاریخی

معرفی شهر قوچان بهانه‌ای است تا از طریق آن بتوانیم سراسر کشور عزیزمان ایران زیبا را هرچه بیشتر و بهتر بشناسیم. میزبون که دغدغۀ معرفی سراسر این خاک باشکوه را در سر دارد از تماشایی‌ترین و ارزشمندترین نقاط این مرز و بوم می‌نویسد تا گردشگران عزیز و ماجراجو که مشتاق دیدار از جای جای ایران زمین هستند با شناختی هرچه بیشتر و بهتر قدم در راه سفر بگذارند و مقصد سفر خودشان را آگاهانه‌تر انتخاب کنند. ایران زمین سراسر سرشار از شگفتی و زیبایی است و همین امر انتخاب مقصد سفر را دشوارتر خواهد کرد. اما هر کدام از شهرهای دلبرانه و تماشایی ایران زیبا را که انتخاب کنید میزبون در کنار شما خواهد بود و آرامش و آسایش سفر شما را تضمین خواهد کرد. بنابراین شما می‌توانید با خیال آسوده و با اجاره سوئیت در قوچان این شهر تماشایی، اقامت داشته باشید و هر چند روز که تمایل داشتید مهمان شهر تاریخی و ارزشمند قوچان امروزی یا خبوشان قدیمی باشید.

شهر قوچان اگر چه ممکن است وسعت زیادی نداشته باشد اما قدمت قابل توجهی دارد. شاید جالب باشد بدانید که قدمت این شهر دیرینه از شهر بزرگ و مشهور مشهد خیلی بیشتر است. به عبارتی دیگر در گذشته‌های خیلی دور قوچان یا خبوشان یکی از مهمترین شهرهای خراسان بزرگ بوده است. سایر شهرهای مهم خراسان در آن زمان شامل شهر نیشابور، شهر سبزوار و همچنین شهر توس بوده است. در واقع بعد از شهادت امام رضا (ع) و احداث حرم مطهر ایشان در ناحیۀ توس شهر مشهد احداث شد و پس از آن نیز به خاطر وجود حرم مطهر امام رضا (ع) روز به روز به شکوه و وسعت شهر مشهد افزوده شد. بر این اساس شاید بتوان گفت تاریخ و وقایع تاریخی متفاوتی که رخ می‌دهند در شکوه و شوکت شهرها نقش به سزایی بازی می‌کنند.

جاهای دیدنی قوچان

شهر جذاب و تاریخی قوچان، در استان خراسان شمالی واقع شده است. این شهر ناب با توجه به موقعیت جغرافیایی خاصی که در آن قرار دارد از آب و هوایی خنک‌تر نسبت به سایر بخش‌های خراسان بزرگ برخوردار است. در واقع درست برعکس استان‌های خراسان رضوی و خراسان جنوبی که تقریباً آب و هوایی گرم و خشک یا شایدحتی بتوان گفت کویری دارند، آب و هوای استان خراسان شمالی سرد و خشک است. به همین ترتیب میزان بارش‌های سالیانه نیز در این استان در مقایسه با دو استان دیگر به طرز چشم‌گیری بیشتر خواهد بود. به صورتی که هر ساله شاهد بارش برف و باران قابل توجهی در استان خراسان شمالی و به ویژه شهر قوچان هستیم در حالی که در استان‌های خراسان رضوی و خراسان جنوبی هیچ بارشی مشاهده نخواهد شد.

همین تفاوت آب و هوایی سبب می‌شود که در شهر قوچان جاذبه‌های گردشگری طبیعی بسیاری شکل بگیرد. به عبارتی دیگر هر نقطه از این کرۀ خاکی که از نعمت الهی بارش باران بهره‌مند شود شادابی و طراوت را خواهد یافت و هر کجا که طراوت و شادابی طبیعت را داشته باشد نظر گردشگران مشتاق را به خود جلب خواهد کرد و هر نقطه از این خاک گرانبها که بتواند نظر گردشگران را به خود جلب کند نیز یک جاذبۀ جذاب و ناب به شما خواهد رفت. به این ترتیب می‌توان گفت که در شهر قوچان گردشگران خوش‌ذوق و طبیعت‌دوست مهمان طبیعت خواهند بود و عنایت و رحمت خداوندی را با چشم خواهند دید.

همچنین شاید جالب باشد بدانید رود اترک که یکی از مهمترین رودهای جاری در کشور عزیزمان ایران زیبا به شمار می‌رود از کوه‌های هزارمسجد و از شهر بی‌نظیر قوچان سرچشمه می‌گیرد. رود اترک در واقع مرز بین کشور ایران و کشور ترکمنستان محسوب می‌شود. از این جهت می‌توان گفت که اهمیت این رود علاوه بر زیبایی‌بخشی و صدالبته حیات‌بخشی به موضوعات مربوط به تعیین حد و مرز کشوری نیز مرتبط خواهد بود. به هر روی، بدون شک، تماشای رود اترک که از قلب شهر قوچان عبور می‌کند و شهرهای شیروان و بجنورد را درمی‌نوردد و سپس وارد مرزهای ترکمنستان می‌شود بسیار باشکوه خواهد بود. به طور قطع برای گردشگران ماجراجو بسیار جذاب خواهد بود که ببینند رود خوش‌نام و البته معروف اترک چطور به زمین اطراف خودش طراوت و سبزی و حیات می‌بخشد و چطور خاک خاکی‌رنگ اطراف خودش را با رنگ سبز زینت می‌بخشد. شما چطور؟ مشتاق تماشای این نگارۀ ناب طبیعت نیستید؟

از دیگر جاهای دیدنی شهر قوچان دره شمخال است که در ۲۵ کیلوکتری مرز باجگیران، ۸۰ کیلوکتری قوچان، کناره شمال شرقی ایران و نزدیک به کشور ترکمنستان واقع شده است.. دره شمخال در دسته دره‌های رودخانه‌ای قرار می‌گیرد. دره‌های رودخانه‌ای دره‌هایی هستند که با حرکت رودخانه شکل می‌گیرند و آب به هر طرف حرکت کند شکل آن‌ها با جریان آب همراه می‌شود. از آن جایی که آب از بخشی از دره شمخال می‌گذرد، این دره را نیز می‌توان دره‌ای رودخانه‌ای به حساب آورد. به دلیل گذر آب از دره شمخال، این دره را می‌توان یکی از خاص‌ترین دره‌ها در بین دره‌های موجود در ایران نامید. نام دره شمخال از یک روستای کوهپایه‌ای با همین نام می‌آید. طول دره شمخال چیزی حدود ۱۸ کیلومتر و ارتفاع آن برابر با ۲۰۰ متر است. در دره چمخال درختان گردوی بسیاری رشد می‌کند و به یمن وجود همین درختان زمانی که نسیم در دره می‌وزد، عطر خوش و فوق العاده ای در محیط جریان می‌یابد.