غارها پدیده‌های زمین‌شناسی‌ای هستند که در سال‌های اخیر در دسته جاذبه‌های پر سود اکوتوریسم قرار گرفته‌اند. شناخت راز و رمزهای طبیعت بخش مهمی از زندگی بسیاری از طبیعت‌گردان را به خود اختصاص داده است.
در این مطلب میزبون به غارهای زیبای یزد سری زده است.
اهمیت غارها در صنعت گردشگری
ایران با تمدن و فرهنگ دیرینه خود همواره جزء کشورهای صدرنشین در زمینه آثار باستانی و تاریخی بوده است. هر چیزی که از گذشتگان برای ما باقی‌مانده است، نشان از تاریخ و تمدنی مثال زدنی دارد. برخی از این پدیده‌ها حاصل هنر و تفکر مردمان این سرزمین کهن هستند و بعضی به دست آمده از تغییر و تحولات طبیعی در طبیعت می‌باشند. غارها پدیده‌هایی در ابعاد مختلف زمین‌شناسی، دیرینه‌شناسی و باستان‌شناسی هستند. این پدیده‌های شگفت‌انگیز در ایران بسیار مهجور مانده‌اند و آن‌گونه که باید کنکاش و تفحص نشده‌اند.
غارنوردی جزء فعالیت‌هایی است که به دانش و تخصص زیاد، همچنین ورزش و تمرین صعود از غار نیازمند است. متأسفانه کمبود آگاهی بازدیدکنندگان غارها درباره غارنوردی و نوع برخورد آن‌ها با پدیده‌های درون غار سبب شده تا بعضی از غارهای کشورمان رو به زوال بروند و مرگ تدریجی در پرونده تاریخی‌شان رقم بخورد.
برگزاری دوره‌های غارگردی برای لیدرها و علاقه‌مندان به غارنوردی و همایش‌هایی که محوریت آن‌ها غارگردی باشد، برای توسعه غارگردی به شیوه صحیح در کشورمان بسیار لازم و مفید خواهد بود.
غارها چگونه تشکیل شده‌اند؟
غارها حفره‌های بزرگی در روی زمین یا زیر آن هستند. این پدیده‌ها به دو شکل طبیعی و مصنوعی تشکیل شده‌اند.
غارهای طبیعی بر اثر عوامل طبیعی و زیست محیطی مانند: زمین لرزه، نفوذ آب در زیر لایه‌های آهکی زمین، گدازه‌های حاصل از آتشفشان‌ها، آبشارها و دریاها و غارهای بادی و یخی شکل گرفته‌اند.
غارهای مصنوعی که به غارهای دست‌کن معروف هستند برای اهدافی خاص مانند برگزاری آیین‌های مذهبی و دفاع از خود، توسط انسان‌ها حفر شده‌اند.
غارهای ایران
هر دو نوع طبیعی و مصنوعی در میان غارهای ایران به وفور مشاهده و کشف شده است. تقریبا در تمامی استانهای کشورمان غارهایی وجود دارند که نظر باستان‌شناسان را به خود جلب کرده‌اند. در این میان استانهای خراسان رضوی، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، کرمانشاه، فارس، مرکزی، لرستان و یزد بیشترین تعداد غارها را در دل خود جای داده‌اند. استان یزد حدود پنجاه غار کشف شده دارد که هر کدام دارای ویژگی‌های منحصر به فردی هستند. تعدادی از مهم‌ترین غارهای یزد از این قرارند:
غار اشکفت یزدان
این غار که در فروردین ماه سال ۱۳۹۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، مربوط به دوران چهارم زمین‌شناسی است و در ارتفاعات شرق دهستان ندوشن -از توابع شهرستان میبد- قرار دارد.
اشکفت یزدان از غارهای معروف یزد و جزء غارهای طبیعی می‌باشد، اما فعالیت‌های انسانی نیز در آن از قدمت بالایی برخوردار است. برگزاری آئین زرتشتیان در این غار سابقه‌ای دیرینه دارد و اثراتش در غار مشهود است. باستان‌شناسان می‌گویند در گذشته‌های دور آتش مقدس زرتشتی‌ها در اشکفت یزدان نگهداری می‌شده است.
در کنار این ویژگی‌های تاریخی، تزئینات بسیار زیبا و چکیده سنگ‌های بزرگ در درون غار، سبب شده تا این غار شگفت یزدان مقصد طبیعت‌گردان زیادی باشد.
مسیر دسترسی به غار اشکفت یزدان سخت است و ورودی آن صعب‌العبور می‌باشد، با این حال طبیعت‌گردان زیادی به سوی آن روانه می‌شوند.
غارنباتی
این غار در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی ندوشن قرار گرفته است. غار نباتی پدیده ای شگفت‌انگیز و زیبا است که هنوز هم غارزایی در آن فعال می‌باشد. طبیعت‌گردان بعد از سفر به این غار شگرف هرگز صدای چک چک آب که نشان از زنده بودن غار دارد را فراموش نخواهند کرد. ستون‌های خیره کننده و بارگاه‌های طبیعی به همراه بلورهای گل‌کلمی در دالان‌های گوناگون از این غار پدیده‌ای جذاب و توریستی ساخته است.
ابعاد ورودی دهانه غار ۱/۵ در ۱/۵ است و این دهانه به شکل حفره‌ای با عمق چهار متر در دل زمین قرار دارد و بعد از عبور از حفره محوطه غار پدیدار می‌شود. غار دارای سه مسیر مجزاست. مسیر اصلی حدود ۵۰ متر است و در وسط آن فضایی باز وجود دارد.
دسترسی به این غار راحت است و افراد زیادی از آن بازدید می‌کنند. اما گاهی این بازدیدهای زیاد موجب تخریب و آسیب‌دیدگی پدیده‌های طبیعی می‌شود. غار نباتی نیز از این آسیب‌های انسانی در امان نمانده است.
غار مخوف مهریز
این غار زیبا و مخوف در کوه بختگی، نزدیک به نیشکوه تنگ‌چنار واقع شده است. این غار محل زندگی خفاش‌های بسیار زیادی می‌باشد. گاهی این خفاش‌ها راه را بر غارنوردان می‌بندند.
غار زمرد
به غار زمرد، غار چرخ الماس هم می‌گویند. این غار افسانه‌ای در دره انجیر تفت قرار دارد. پژوهش‌های زیادی از سالیان دور در این غار صورت گرفته است. خانیکف که به همراه گروهش حدود ۱۲ ساعت از این غار بازدید کرده‌اند درباره غار زمرد چنین نوشته: «نمونه سنگ‌های غار زمرد رگه‌های نقره و سنگ فیروزه را نشان می‌دهد.»
درباره این غار داستان‌های زیادی به وسیله مردم نقل می‌شود. عده‌ای می‌گویند «شداد» که برای ساخت بهشت خود از تمام طلا و جواهرات روی استفاده کرده، برای به دست آوردن طلا به این غار هم آمده است.
غار پرویز
غار پرویز در منطقه‌ای بکر و دست نخورده به نام کوه پرویز قرار گرفته است. صعود به این غار برای افرادی که تاکنون به آن نرفته‌اند حتما باید به همراه راهنما صورت گیرد. غار پرویز غاری زیبا و آرام می‌باشد که فقط چند متر بالاتر از زمین قرار دارد. تالارها و استالاگمیت‌های طبیعی درون غار را تزئین کرده‌اند که سبب زیبایی خیره کننده غار شده‌اند.
این غار بسیار هیجان‌انگیز است و برای افرادی که به دنبال ماجراجویی هستند از جذابیت بالایی برخوردار است.
برای رسیدن به این غار باید خود را به روستای حاجی‌آباد برسانید.
غار خانه خدا
این غار به عنوان زیباترین غار آهکی استان یزد معرفی شده است. غار خانه خدا بر اثر انحلال آهک شکل گرفته و فرسایش آب آهک‌دار در داخل غار پدیده‌های ژئومورفولوژیکی زیبایی را آفریده است. ستون‌های آهکی و استلاگمیت‌ها نمونه‌های زیبایی از این پدیده‌های ژئومورفولوژیکی هستند که به مرور زمان در کف و سقف غار شکل گرفته‌اند. وجود همین آثار آهکی باعث شده تا غار خانه خدا زیباترین و جذاب‌ترین غار آهکی استان یزد باشد.
دهانه غار به شکل دایره است و قطری حدود ۱/۵ متر دارد. دهانه به صورت حفره‌ای در دل کوه نمایان است. یک راهرو و تونل اصلی درون غار می‌باشد و قسمت‌های مختلف غار مسیری راحت برای عبور دارند.
قدمت غار خانه خدا را به دوره زمین‌شناسی پلئیستوسن نسبت داده‌اند.
این غار نیز مانند بسیاری از غارهای دیگر بر اثر تجاوز انسانی به زیبایی و شکوهش صدمه وارد شده و عده‌ای در گذشته قندیل‌های آهکی زیبایش را شکسته‌اند.
برای رسیدن به غار خانه خدا باید به شهرستان خاتم، بخش مروست، دهستان ایثار، روستای چنار نازدانه شرقی کوه سفید بروید.
غار دوسر
دهانه این غار بین دو قله قرار گرفته و به همین دلیل به آن دو سر می‌گویند. غار دوسر در بهمن ماه سال ۱۳۹۱ توسط چند غارنورد کشف شده است. با توجه به نقشه‌برداری‌های انجام شده این غار یکی از بزرگ‌ترین تالار غارهای ایران است، به گونه‌ای که دو هواپیمای بزرگ در فضای تالارهای آن جای می‌گیرند.
دهانه غار به شکل بیضی است و در مسیر یکی از آب‌راهه‌های فصلی قرار دارد. در ابتدای غار چاهی با عمق ۱۹ متر دیده می‌شود. سپس با شیبی حدود ۷۰ درجه به مسیر آبراهه می‌رسیم که حدود هشت متر می‌باشد. بعد از آن چاهی با عمق ۸۵ متر وجود دارد و زیر آن یک تالار بسیار عظیم قرار گرفته است. کف غار از سنگ‌های بزرگ و کوچک پوشیده شده که نشان‌دهنده ریزشی بودن سقف غار است.
عمق غار را حدود ۱۳۰ متر تخمین زده‌اند. صعود به این غار فقط برای غارنوردانی که تجهیزات SRT دارند امکان‌پذیر است.
مطالب مرتبط:
