اِصفَهان؛ نصف جهان، سومین شهر بزرگ ایران(خواندن 5 دقیقه)

اِصفَهان، شهر تاریخی ایران، در مرکز کشور عزیزمان واقع شده است. این شهر زیبا و بزرگ، از حیث وسعت و جمعیت، سومین شهر ایران است. اصفهان در بین سال‌های ۱۰۵۰ تا ۱۷۲۲ میلادی یعنی در دوران حکومت صفویان پایتخت ایران بود.

معماری زیبای اسلامی، پل‌های سرپوشیده، مسجدها و مناره‌های منحصر به فرد، اصفهان دل‌نواز را در جهان شهره کرده است. بسیاری از این بناهایِ تاریخیِ سرد و گرم چشیدۀ روزگار در یونسکو به ثبت رسیده‌اند.

در واقع نام‌آوری اصفهان به قدری گسترش یافته که این شهر پر خاطره نصف جهان لقب گرفت است. لازم به ذکر است که اصفهان و رشت در آذر ۱۳۹۴ (دسامبر ۲۰۱۵) به عنوان نخستین شهرهای ایران، به شبکۀ شهرهای خلاق جهان زیر نظر یونسکو پیوستند. شهر خلاق شهری است که از نوآوری و توانمندی‌های شهروندان در توسعۀ پایدار شهری بهره بَرَد.

جاذبه‌های گردشگری تاریخی اصفهان

آثار تاریخی و هنری بسیاری در این شهر بزرگ وجود دارد. به همین دلیل هر ساله تعداد زیادی از توریست‌های خارجی به این شهر سفر می‌کنند. چون تماشای این آثار بزرگ را نمی‌توان از دست داد.

از جمله بناهای تاریخی و دیدنی عبارتند از: میدان نقش جهان، مسجد شاه، سی و سه پل، پل خواجو، پل مارنان، مسجد جامع، مسجد سید، مسجد شیخ لطف الله، منار جنبان، برج کبوتر خانه، گذر چهار باغ عباسی، میدان عتیق، کاخ چهل ستون، آتشگاه اصفهان، کاخ عالی قاپو، کاخ هشت بهشت، کلیسای وانک، حمام علینقی آقا، مدرسه چهار باغ و هتل عباسی.

مقامات میراث فرهنگی استان اصفهان معتقدند بیش از ۲۲ هزار جاذبه تاریخی و فرهنگی ارزشمند در این استان وجود دارد. فریدون الهیاری، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان اظهار کرده است که  ۱۷۶۵ اثر تاریخی در استان اصفهان به ثبت ملی رسیده است.

بر این اساس اصفهان واقعاً به قدر نصف جهان بار سنگینی از تاریخ ایران زمین را بر دوش خود حمل می‌کند.

پیشینۀ تاریخی اصفهان

در گذشته نیز اصفهان در مرکز فلات ایران قرار داشت. در دوران پیش از اسلام گرانیگاه شاهان هخامنشی و ساسانی قلمرو غربی و به ویژه میان‌رودان بود. به همین علت گویی مرکز فلات ایران، که اصفهان در آن واقع بوده، مورد توجه این دودمان‌ها قرار نمی‌گرفته است.

در طول تاریخ، در محل فعلی اصفهان، می‌توان ردّپای شهرهای مختلف با نام‌ها و مردمانی گوناگون را دید.

جیِ باستانی

بنای اصفهان را به طهمورث، سومین پادشاه از سلسله پیشدادیان نسبت داده‌اند. پیشدادیان پیش از کیانیان بر ایران حکومت می‌کرده‌اند و بر اساس متن شاهنامه اولین حاکمان ایران زمین هستند. این شهر محلِ تقاطعِ راه‌های عمده و اقامتگاهِ سلطنتی پادشاهانِ هخامنشی نیز بوده‌است. استرابون، جغرافی‌دان یونانی، اصفهان را  مرکز کشور ایران خوانده است.

دورانِ ساسانیان

در دوران ساسانیان به دستور یزدگرد اول یک پادگان نظامی احتیاطی برای آموزش و اعزام نیروی کمکی در این منطقه احداث گردید. احتمالاً نام اسپهان (به معنی جایگاه ارتش) از روزگار ساسانیان به بعد جایگزین نام گی یا جی شده‌ است. اسپهان چون منطقۀ ولیعهد نشین ساسانیان بود، نسبت به شهرهای ایران آن زمان امتیاز ویژه‌ای داشت. اسپهان در آن زمان، قلمرو اعضای هفت خانواده بزرگ ایرانی صاحب نفوذ در پادشاهی بود.

اصفهان در سده‌های نخست دوران اسلامی

منابع، در سده‌های آغازین دوران اسلامی، از دو شهر نام می‌برند که هر دو در محل فعلی اصفهان بوده‌اند؛ شهری به نام جی و شهری به نام یهودیه. در سال ۲۳ هجری قمری اسپهان به دست اعراب تصرف شد. این شهر نیز مثل سایر ممالک دیگر ایران تا آغاز سدۀ چهارم هجری تحت سلطۀ اعراب بود. در زمان خلیفه منصور عباسی در دهکدۀ خشینان کاخی بنا شد. بارویی به گرد اصفهان کشیده شد. بنا شدن این کاخ و بارو، خشینان را به جویباره پیوند داد.

ناصر خسرو قبادیانی در سال ۴۴۴ هجری قمری به اسپهان یا اصفهان سفر می‌کند و در مورد این شهر می‌گوید: اصفهان شهری است بر هامون نهاده، آب و هوایی خوش دارد و هر جا که ده گز چاه فرو برند، آبی سرد و خوش بیرون آید و شهر دیواری حصین بلند دارد. در شهر جوی‌های آب روان و بناهای نیکو و مرتفع و در میان شهر مسجد آدینه بزرگ نیکو و بارویِ شهر را گفتند سه فرسنگ و نیم است.

دوره صفوی

شاید بتوان گفت مهم‌ترین دوران تاریخ اصفهان دورۀ صفویه است. در این دوران اصفهان پایتخت بوده است و رونق فراوانی داشته است. شاه عباس صفوی در سال ۱۰۰۶ پایتخت ایران را از قزوین به اصفهان منتقل کرد. موقعیت مرکزی اصفهان و دوری آن از مرزها، کاهش قدرت قزلباش‌ها و همچنین بهبود تجارت از دلایل این انتقال است.

مسجدها، آب‌انبارها و کاروانسراهایی که امروزه به عنوان آثار تاریخی مورد توجه مردم سراسر جهان قرار می‌گیرند حاصل همین انتقال هستند. به علاوه مرد بزرگی چون شیخ بهایی در این دوران در اصفهان زندگی می‌کرده است. این مرد بزرگ و عالم و فاضل در این شهر شبکه‌های کامل ارتباطی و  آبیاری ایجاد کرد. همچنین شهر بازرگانی نجف آباد را در چند کیلومتری غرب اصفهان بنیاد نهاد. نجف آباد برای تهیۀ آذوقۀ شهر، زیر بنای زراعی استواری محسوب می‌شد.

اصفهان در روزگار شاه عباس اول تا مرگ شاه عباس دوم سر آمد تمام شهرهای خاور زمین بود. در آن روزگار، با اضافه شدن کوه‌های چهارگانهٔ (عباس‌آباد، جلفا، گبرآباد و اسپهان) پایتخت صفوی از قسطنطنیه هم بزرگ‌تر بود. این شهر باشکوه در آن روزگار ۱۳۷ کاخ، ۱۶۲ مسجد، ۴۸ مدرسه، ۲۷۳ حمام و ۱۲ گورستان داشت.

سوغات اصفهان

معمولا گردشگرانی که به اصفهان سفر می‌کنند با دست خالی به دیار خود بازنمی‌گردند. اگر می‌خواهید از سفر به اصفهان سوغاتی را برای خود به یادگار ببرید، بهتر است کمی با آن بیشتر آشنا شوید.

خوراکی :

از معروف‌ترین سوغاتی‌های خوراکی اصفهان می‌توان به گز اشاره کرد. گز اصفهان در کل ایران معروف است و ناخودآگاه هر گاه نام گز می‌آید ما را به یاد گز اصفهان می‌اندازد. از دیگر سوغاتی‌های خوراکی اصفهان می‌توان به فرنی، کاچی، پولکی، سوهان اصلی، دوغ و گوش فیل اشاره کرد. این توصیه می‌کنیم از بین تمامی سوغات اصفهان به گز و پولکی آن توجه ویژه‌ای داشته باشید.

صنایع دستی :

می‌توان گفت که شهر اصفهان مهد هنر های دستی ایران است. صنایع دستی این شهر که به دست هنرمندان آن تولید می‌شود توجه بسیاری از خریداران را به خود جلب می‌کند. از مهم‌ترین صنایع دستی این شهر می‌توان به فرش، منبت کاری، میناکاری، قلم زنی و فیروزه کوبی اشاره کرد.

سفر به اصفهان

اصفهان شهر تاریخ و خاطره است. برای سفر به این شهر باشکوه نگران اقامتگاه نباشید. میزبون، در اصفهان، میزبان شماست. شما می‌توانید با اجاره منزل مبله در اصفهان یا اجاره سوئیت در اصفهان یا اجاره روزانه خانه در اصفهان، هر مدت که مایل بودید، مهمان بهترین میزبانان جهان، یعنی مردم مهربان و خونگرم نصف جهان باشید.