تخت جمشید یکی از مهمترین و جذاب‌ترین آثار به یادگار باقی مانده از ایران باستان است. در هر سال تعداد بسیار زیادی از گردشگران به منظور دیدار از این بنای باستانی راهی شهر شیراز باصفا می‌شوند. البته این تعداد بسیار زیاد از گردشگران مشتاق که شهر شیراز را برای سفر و گردش انتخاب می‌کنند تا از بنای ارزنده و حیرت‌برانگیز تخت جمشید بازدید کنند تنها ایرانیان نیستند بلکه گردشگران از سراسر جهان، از تمام کشورهای اروپایی و آسیایی به ایران زمین سفر می‌کنند و مهمان تخت جمشید تماشایی می‌شوند. در گذشته‌های خیلی دور، یعنی همان دوره‌ای که هخامنشیان در راهروهای بنای تخت جمشید قدم می‌زدند نیز سفرا و حکام بسیار از سراسر جهان به ایران زمین سفر می‌کردند و به تخت جمشید می‌رفتند و در تالارهای مختلف آن به اقتضای زمان و شرایط اسکان داده می‌شدند. در این مقاله می‌خواهیم همراه با هم در زمان و مکان سفر کنیم، جغرافیای خیال را طی کنیم تا به ایران باستان و تخت جمشید باشکوه پر بکشیم. میزبون از شما یاران همیشگی دعوت می‌کند تا انتهای این مقاله همراهش باشید.
دیدار از تخت جمشید باشکوه همراه با میزبون
نوروز
جمشید پس از گذشت شش دوره پنجاه ساله که طی آن مردم را به شش گروه تقسیم کرد و به هر گروه فن و مهارتی را آموخت بر تخت خود نشست و آن روز را روزِ نو یا نوروز نامید. جشن باستانی نوروز از آن زمان برای ما به یادگار مانده است. ایران تنها کشوری نیست که نوروز را جشن می‌گیرد بلکه نوروز در ازبکستان، افغانستان، ترکیه، پاکستان، هندوستان، تاجیکستان، قرقیزستان، قزاقستان، بلغارستان، زنگبار و مصر نیز برگزار می‌شود.
تخت جمشید همان جایی است که برای اولین بار جشن نوروز در آن برگزار شد. این بنا اثر باستانی ایرانی است که در سال ۱۹۷۹ در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید و هر ساله جمع کثیری از مردم اقصا نقاط دنیا را به خود جلب و جذب می‌کند. در شاهنامه نوروز در تخت جمشید این چنین توصیف شده است:
به فر کیانی یکی تخت ساخت
چه مایه بدو گوهر اندرنشاخت
که چون خواستی دیو برداشتی
ز هامون به گردون برافراشتی
چو خورشید تابان میان هوا
نشسته بر او شاه فرمانروا
جهان انجمن شد بر تخت اوی
شگفتی فرومانده از بخت اوی
به جمشید بر گوهر افشاندند
مر آن روز را روز نو خواندند
سر سال نو هرمز فَورَدین
برآسوده از رنج تن دل ز کین
بزرگان به شادی بیاراستند
می و جام رامشگران خواستند
چنین جشن فرخ از آن روزگار
به ما ماند از آن خسروان یادگار
تاریخچۀ تخت جمشید یا پارسه
تخت جمشید، این اثر باستانی و حیرت‌برانگیز با نام‌های پارسه، پرسه‌پولیس و پرسپولیس شناخته می‌شود. این اثر سترگ و افتخارآمیز، در سال ۵۱۸ قبل از میلاد مسیح، در زمینی به وسعت ۱۲۵۰۰۰ متر مربع به دستور داریوش هخامنشی ساخته شد. از همان زمان نیز ساخت این بنا و حضورش بر پهنۀ ایران زمین افتخاری بزرگ بود و می‌توانست توجه سایر کشورها را به خود جلب کند. از همان زمان‌های بسیار دور تا به همین امروز این جذابیت و دلکشی با این بنا باقی مانده، و هنوز هم اثری شگرفت‌تر و گیراتر از این بنای اصیل ساخته نشده است. چون در بنای تخت جمشید بزرگی و فراخی بنا در کنار ظرافت‌های هنری قرار گرفته و تلفیقی از آسایش و زیبایی را به وجود آورده است.
شاید جالب باشد بدانید که در این بنای حیرت‌برانگیز برای تمام مسائل زندگی فکر شده و در هر قسمت فضایی مناسب با نوع کاربری آن طراحی و اجرا شده است. به همین دلیل بر اساس دقت و مکاشفه در مورد چگونگی ساخت بنا می‌توانیم اطلاعات بسیار شایان توجهی در مورد سبک زندگی ایرانیان و به ویژه هخامنشیان در آن دوره به دست آوریم.
البته در ابتدای امر و توجه به چگونگی ساخت این بنا نیز اطلاعات قابل توجهی در مورد خوی و منش و حتی نحوۀ کشورداری هخامنشیان در اختیار ما قرار خواهد داد. چون ما در بخش‌های مختلف بنا آثاری را می‌بینیم که نشان از همکاری مردم مختلفی از جمله مصری‌ها، بابلیان، یونانی‌ها، مادها و ارمنی‌ها دارد. در واقع شاید بتوان گفت این بنا یکی از اولین نمونه‌های انجام کار تیمی محسوب می‌شود. در واقع مردم این کشورها در آن دوران تحت سلطه و حاکمیت هخامنشیان وجود داشته‌اند و از توان و نیروی آن‌ها در پیشبرد اهداف حکومتی استفاده می‌شده است.
داریوش هخامنشی در ساخت این بنا قصد داشت پایتختی بسازد که آوازه‌اش در سراسر جهان بپیچد و برای تمام دوران‌های مختلف تاریخی باقی بماند. شاید داریوش هخامنشی به جاودانگی می‌اندیشیده است. شاید داریوش هخامنشی می‌دانسته که سنگ‌ها و سقف‌ها و نگاره‌ها از ما آدم‌ها خیلی بیشتر عمر می‌کنند و خیلی بیشتر در جهان باقی می‌مانند و اگر قرار باشد آوازه و نام ما به آیندگان برسد راهی نخواهد بود جز اینکه اثری یا نشانی از خود بر جای بگذاریم.
تخت جمشید از روزگاران کهن با نام پارسه خوانده می‌شده است. علت این نام‌گذاری نیز همان طور که پیداست قوم پارس بوده‌اند که در آن منطقه زندگی می‌کرده‌اند. از قرار، گویی؛ هخامنشیان بر قوم پارسه فرمانروایی داشته‌اند و بر این قوم حکم می‌رانده‌اند. قوم پارسه، به محل زندگی خودشان پارس می‌گفته‌اند. شاید جالب باشد بدانید که همسایه‌های یونانی این منطقه را پرسیس (persis) می‌خوانده‌اند. این محل دقیقاً همان مکانی است که در حال حاضر با عنوان فارس می‌شناسیم. این امر تاریخی به واسطۀ کتیبه‌ای که از خشایارشا بر درگاه ورودی دروازه ملل به یادگار باقی مانده است ثابت می‌شود چون چه در این کتیبه و چه در برخی از لوحه‌های عیلامی از محلی که برای ما با نام تخت جمشید آشنا است با عنوان شهر پارسه یاد شده است.
البته شواهد دیگری نیز وجود دارد که بر اساس آن گفته می‌شود در دوران حکومت ساسانیان بنای تخت جمشید را با نام صد ستون می‌خوانده‌اند و حتی در دوران اسلامی نیز این بنا با نام‌های چهل ستون و چهل منار و حتی تخت حضرت سلیمان نیز خوانده شده است. پس از آن مردم این بنا را به پادشاه باستانی ایران زمین یعنی جمشید نسبت داده‌اند و این مکان را تخت جمشید نامیده‌اند. به این ترتیب می‌توان گفت، در واقع؛ هیچ اطلاع دقیقی از چگونگی ساخت و سازندۀ این بنا در دست نداریم. البته نگاره‌های ثبت شده روی دیوارها و بخش‌های مختلف بنا و همان چیزی که به واسطۀ سنگ‌ها باقی مانده است اطلاعات قابل توجه و مفیدی را در اختیار باستان‌شناسان قرار داده است. شاید دقیقاً نام شخص سازنده را ندانیم اما به احتمال بسیار زیاد با توجه به نگاره‌های نگاشته بر دیواره‌ها می‌توانیم مطمئن باشیم که این بنا در عصر هخامنشیان بنا شده است.
موقعیت مکانی تخت جمشید
تخت جمشید در ۵۷ کیلومتری شیراز و ۱۰ کیلومتری مرودشت واقع است. از شرق به کوه رحمت و از سه جهت دیگر به جلگه مرودشت می‌رسد. تخت جمشید بر روی یک سکوی سنگی با ارتفاع بین ۸ تا ۱۸ متر بالاتر از سطح جلگه مرودشت قرار گرفته است. ابعاد تخت جمشید ۴۵۵ متر (جبهه غربی)، ۳۰۰ متر (جبهه شمالی)، ۴۳۰ متر (جبهه شرقی)، ۳۹۰ متر (جبهه جنوبی) می‌باشد. طول این بنا با طول آکروپولیس در آتن برابراست، اما عرض آن چهار تا پنج برابر آکروپولیس است. اگر تصمیم خود را گرفته‌اید و قصد سفر به این بنای باستانی را دارید از تمام تالارهای آن دیدن کنید. (منبع: ویکی پدیا)
شیراز در یک نگاه:
دلم از وحشت زندان سکندر بگرفت، رخت بربندم و تا ملک سلیمان بروم
تالارهای تخت جمشید
کاخ آپادانا
کاخ آپادانا یا قدیمی‌ترین کاخ تخت جمشید ۳۶۶۰ متر مربع مساحت دارد، با یک تالار چهارگوش مرکزی که۳۶ ستون دارد، سه ایوان شمالی، شرقی و غربی که هر یک ۱۲ ستون دارند، چهار برج در چهار گوشه بیرونی تالار و یک رشته اتاق نگهبانی در جنوب آن. کاخ آپادانا مهمان‌خانۀ هخامنشیان بوده و داریوش هخامنشی در کاخ آپادانا از میهمانان خود که نمایندگانی از سایر کشورها بوده‌اند میزبانی می‌کرده است.
کاخ ه
کاخ ه یا اچ در غرب کاخ هدیش و جنوب غربی تخت‌گاه واقع شده است. در پلکان این کاخ نقوش برجسته به چشم می‌خورد.
کاخ دروازه ملل
کاخ دروازه ملل که برخلاف کاخ آپادانا کوچکترین کاخ یا تالار این بنا است و پذیرای نمایندگان کشورهای دیگر بوده است. در واقع نمایندگان کشورها پس از ورود به تخت جمشید ابتدا به این کاخ وارد می‌شده‌اند تا اندکی استراحت کنند و از خستگی سفر فراغت یابند و سپس به کاخ آپادانا فراخوانده می‌شده‌اند. این امر نیز نمایان‌گر مهمان‌نوازی ایرانیان است. ایرانیان برای مهمانان خود ارزش بسیار قائل بوده‌اند و به آسایش و آرامش مهمان اهمیت می‌داده‌اند.
کاخ صدستون
کاخ صدستون که از کاخ آپادانا بزرگ‌تر است، در سطحی پایین‌تر از کاخ آپادانا قرار گرفته است. این‌طور که از نقوش برجسته موجود در کاخ پیداست متعلق به سربازان، سپاهیان و سلحشوران بوده است. این امر بیان‌گر این مطلب است که در آن دوره مردم به گروه‌های مختلف تقسیم‌بندی شده بوده‌اند. درست همان‌طور که در شاهنامه ذکر می‌شود. البته سربازان و سلحشوران از رتبه بالایی برخوردار بوده‌اند؛ با این حال می‌بینیم که کاخ صدستون در سطحی پایین‌تر از سطح کاخ آپادانا قرار دارد. این موضوع می‌تواند بیان‌گر مهمان‌نوازی ایرانیان باشد. ایرانیان مقام مهمان را از مقام بالاترین دسته مردم خود بالاتر می‌دانسته‌اند.
کاخ ملکه
این کاخ به دست خشایارشا ساخته شده است. هم‌اکنون به عنوان موزه و ادارهٔ مرکزی تأسیسات تخت جمشید مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کاخ سه‌درگاهی
کاخ سه‌درگاهی یا تالار شورا این کاخ که در مرکز تخت جمشید واقع شده است از یک اتاق مرکزی کوچک و سه درگاه بزرگ تشکیل شده است. با توجه به کتیبه‌های موجود بر دیواره این کاخ به نظر می‌رسد این کاخ کوچک محل برگزاری جلسات پادشاه با دیگر سران و بزرگان کشور بوده‌است.
کاخ تچر
کاخ تچر یا تالار آینه تچر به معنی خانه زمستانی است. این کاخ، کاخ اختصاصی داریوش است و در سطحی بالاتر از سطح کاخ آپادانا قرار دارد. این موضوع می‌تواند بیان‌گر علم معماری نزد هخامنشیان باشد. آن‌ها باتوجه به شرایط جوی و نوع کاربری هر اتاق ساختی متفاوت را در نظر می‌گرفته‌اند و می‌بینیم که هیچ دو تالاری مشابه هم نیستند و این از شگفتی‌های تخت جمشید است.
کاخ هدیش
کاخ هدیش، کاخ شخصی خشایارشاه بوده است. در بالاترین قسمت تخت جمشید واقع شده و از طریق دو مجموعه پلکان به کاخ ملکه ارتباط دارد. بیشترین ویرانی تخت جمشید در این قسمت مشاهده می‌شود. احتمال می‌رود که شروع آتش‌سوزی در تخت جمشید از همین کاخ بوده باشد. این کاخ به نام همسر خشایارشا هدیش نامیده شده است. هدیش به معنای جای بلند است.
میزبانی تخت جمشید
دیدار از بنای تخت جمشید، با یک تیر چند نشان زدن است. با سفر به یک مکان هم می‌توانید شکوه ایران باستان را ببینید و احساس کنید هم می‌توانید علم معماری را ببینید و شگفت زده شوید و هم اینکه مهمان‌نوازی ایرانیان را تجربه کنید. با اجاره ویلا در شیراز می‌توانید مهمان شیرازی‌های مهربان و مهمان‌نواز باشید. ساخت این بنا ۱۲۰ سال طول کشیده است و حالا قرن‌هاست که باقی مانده است. لاجرم آنچه بر پایه اصول شکل بگیرد پایدار خواهد بود.
میزبون مثل همیشه در سفر به تخت جمشید همراه شما خواهد بود. با انتخاب اقامتگاه مناسب، شیرینی سفر خود را چند برابر کنید.
[…] بنا بر اساس معماری تخت جمشید و ایران باستان ساخته شده است. این بنا هم‌چون بناهای […]
[…] آن‌قدر شگفتی دارد که گفتن از نقش رستم و تخت جمشید و آرامگاه کوروش را از یاد بردم. اگر در جدولی شهرهای […]