آتشکدههای زرتشتیان محلهای زیارتی مذهب زرتشتی هستند. در نقاط مختلف ایران زمین آتشکدهها دیده میشوند. اما شاید بتوان گفت بیشترین تعداد آتشکدهها در استان یزد وجود دارد. زیرا زرتشتیان بیشتر در این استان ساکن بودهاند. در این مقاله میزبون قصد دارد چند تا از آتشکدههای مهم یزد را معرفی کند. با میزبون همراه باشید.
پیر هریشت
آتشکدۀ پیر هریشت در ۱۵ کیلومتری شهرستان اردکان واقع شده است. این آتشکده در دامنۀ کوههای کم ارتفاع و فاقد پوشش گیاهی قرار گرفته است. به عبارتی دیگر میتوان گفت این آتشکده در منطقهای کویری قرار دارد. آنطور که در فرهنگ بهدینان آمده است و بنابر اعتقاد زرتشتیان این آتشکده محل غایبشدن یکی از کنیزهای بانوی یزدگرد ساسانی است.
زرتشتیان نیز همچون سایر ادیان مراسم خاص خود را دارند. یکی از این مراسم خاص، مراسمی است که هر ساله در روز هجدهم فروردین در آتشکدۀ پیر هریشت برگزار میگردد. در این مراسم زیارت همراه با پایکوبی انجام میشود. مشتاقان به آیینها و مراسم مخصوص زرتشتیان میتوانند طوری برنامهریزی کنند که در این مراسم حاضر باشند و چگونگی برگزاری این مراسم خاص را از نزدیک ببینند.
پیر نارسون
یکی دیگر از آتشکدههای زرتشتیان آتشکدۀ پیر نارسون نام دارد. این زیارتگاه مشهور در جاده قدیم یزد به مشهد واقع شده است. اگر بخواهید دقیقتر بدانید باید بگویم این آتشکده در میان ارتفاعات شهرستانهای یزد و خرانق جای گرفته است. این مکان نیز بسیار مورد احترام و توجه پیروان مذهب زرتشتی قرار دارد. هر سال بسیاری از زرتشتیان برای انجام اعمال مذهبی به این آتشکده میروند. نام دیگر آتشکدۀ پیر نارسون، نارسونه است.
چک چک یا پیر سبز
چک چک یا پیر سبز، یکی دیگر از آتشکدههای زرتشتیان است. این آتشکده در چهل و هشت کیلومتری شهر یزد واقع شده است. برای اینکه آدرس دقیقتری در دست داشته باشید باید بگویم آتشکدۀ چک چک یا پیر سبز در جاده طبس و در میان کوههای اردکان و انجیره قرار گرفته است.
چرا چک چک؟
در منطقهای که آتشکدۀ چک چک واقع شده است کوههای صخرهای سبز بسیاری وجود دارند. در منطقۀ کویری یزد وجود چنین کوههای صخرهای سبزی، نادر و عجیب به نظر می رسد. اما سبزی این کوهها به قدری است که از شکافهای میان صخرهها چکه چکه قطرات آب میچکد. وجه تسمیۀ این نام بر این آتشکده همین است. به دلیل همین شگفتی زرتشتیان به این محل چکچو یا چک چک میگویند. سبزی بسیار این منطقه سبب شده است نام دیگر آتشکده پیر سبز باشد.
پیر نارکی
از دیگر آتشکدههای زرتشتیان که از شهرت بسیاری برخوردار است باید به آتشکده پیر نارکی اشاره کرد. این آتشکده مهم و مشهور در پانزده کیلومتری شهرستان مهریز در دامنۀ کوههایی به همین نام واقع شده است. زرتشتیان آتشکدۀ پیر نارکی را محل غایبشدن شاهزاده، نازبانو میدانند. گفته میشود نازبانو خواهر شهربانو بوده است. این دو شاهزاده دختران یزدگرد ساسانی بودهاند. شهربانو همسر امام حسین (ع) بوده است. طبق روایت زرتشتیان نازبانو که در یکی از جنگها به محلی دور افتاده پناه برده بوده است در محل همین آتشکده از نظرها غایب شده است.
اطراف آتشکده پیر نارکی
آتشکدۀ پیر نارکی چشمۀ آب دارد و در اطراف آن درختان کوهستانی روییدهاند. همچنین خیلههای زرتشتیان در این منطقه به وفور یافت میشود. زرتشتیان هر ساله از ۱۲ تا ۱۶ مرداد در این محل به زیارت و نیایش میپردازند.
وجود این آتشکده و توجه به این منطقه به سبب وجود این آتشکده باعث شده است در تحقیقات باستانشناسی که اخیراً صورت گرفته است جادهای قدیمی کشف شود. این جاده در مسیر شهرستان تفت قرار دارد. طول این جاده ۱۰ کیلومتر و عرض آن ۴ کیلومتر است. گفته میشود قدمت این جاده با قدمت آتشکده یکسان است. قدمت آتشکده به بیش از هزار سال میرسد.
آتشکده زرتشتیان یا آتش ورهرام یزد
بنای آتشکدۀ زرتشتیان در آبان ماه سال ۱۳۱۳ هجری شمسی با سرمایۀ اهدایی انجمن پارسیان هند در زمینی اهدایی با نظارت ارباب جمشید امانت ساخته شد. این آتشکده با آتش ورهرام یزد شهرت یافته است. این آتشکده از مهم ترین آتشکدهها محسوب میگردد. دیدار از این آتشکده و مخصوصاً آتشی که سالهای بسیار روشن باقی مانده است بسیار هیجانانگیز است. در سفر به یزد و دیدار از آتش ورهرام با اقامت در سوئیت یزد را با آسایش کامل تفرج کنید.
بنای آتشکده زرتشتیان
جالب است بدانید ساختمان اصلی آتشکده دو متر بالاتر از سطح زمین و در وسط حیاط بزرگ مملو از درختان سرو و کاج، بنا شده است. در سمت ورودی بنا در ضلع جنوبی، حوض گرد بزرگی قرار دارد که نگاره فروهر و سرستونهای سنگی عمارت در آن دیده میشود.
در بخش مرکزی بنا، محلی که از تابش خورشید در امان باشد، اتاقی وجود دارد که به نگهداری از آتش مقدس اختصاص یافته است. اطراف اتاق آتش مقدس اتاقهای دیگری برای نماز و نیایش در نظر گرفته شده است. با توجه به بانیان ساخت این آتشکده معماری به کار گرفته شده در ساخت این عمارت از معماری آتشکدههای پارسیان هند تأثیر گرفته است.
آتش ورهرام
زرتشتیان آتش مشتعل در این آتشکده را آتش ورهرام میخوانند. بنا به روایتی که زرتشتیان نقل می کنند در حدود ۱۵۱۵ سال پیش از ایجاد آتشکده ناهید پارس پس از نقل مکان به چندین محل دیگر در استان یزد به این محل آورده شده است. بنابر قول زرتشتیان از آن زمان تا به امروز این آتش خاموش نشده است. زرتشتیان یزد مراسم مذهبی، اعیاد، جلسات گردهمایی و سخنرانی خود را در این مکان برگزار میکنند.
پارس بانو یا بونو پرس
پارس بانو یا بونو پارس از دیگر آتشکدههای زرتشتیان است. این آتشکده در دامنۀ کوههای میلنیزار و لایچقک روستای ازرجوع بخش عقدای اردکان واقع شده است. زرتشتیان اول تا پنجم تیر ماه هر سال برای زیارت و نیایش در این آتشکده جمع میشوند.
دخمه زرتشتیان
دخمه یا دادگاه زرتشتیان در ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی یزد واقع شده است. این دخمه بر بلندای کوهی سربی و کم ارتفاع قرار دارد. در این محل دو عمارت سنگی مدور برج مانند با فضایی میان تهی قرار گرفته است. در همین محل یعنی در دامنه ضلع شمالی این کوه خیلهها دیده میشوند. خیلهها عمارتهایی هستند که از جنس خشت و گل یا آجر یا سنگ ساخته میشوند. همچنین ممکن است خیلهای ترکیبی از خشت و گل، آجر و سنگ باشد.
جالب است بدانید قدمت این خیلهها خیلی هم زیاد نیست. قدیمیترین این خیلهها که مکانی برای استراحت محسوب میشدهاند به دوران صفویه برمیگردد و در ضلع غربی دخمه واقع شده است.
دخمه چیست؟
دخمه، گورستان زرتشتیان است. از دیرباز تا حدود همین چهل سال پیش زرتشتیان اموات خود را طبق اصول، فرهنگ و آداب و سنن مذهبی خود و طی انجام مراسم ویژه در دخمه قرار میدادند و رها میکردند تا طعمۀ کرکسهای کوههای اطراف شوند.
در بخش مرکزی دخمه فضایی میان تهی وجود دارد. این چاه را استودان میخواندهاند. استودان جایی است که استخوانهای باقی مانده از اجساد را در آن میریختهاند. مدتی که از انجام مراسم میگذشت، مراسم خاصی برگزار میشد. طی برگزاری این مراسم محوطه داخل دخمه جارو و ضدعفونی میشد و برای مراسم بعدی آماده میگردید. در حقیقت دخمهها گورستانهایی بودهاند که چند بار مورد استفاده قرار میگرفتهاند.
استان یزد چند دخمه دارد. از دخمههای یزد میتوان به دخمه چم، دخمه فیروزآباد و دخمه اردکان اشاره کرد.
جاهای دیدنی یزد ؛ ۲۸ شاهکار معماری ، یادگارهای تاریخ ایران زمین