ایران به دلیل دارایی‌های تاریخی‌اش یکی از مهمترین کشورهای منطقه محسوب می‌شود. کشوری با تمدن چندین هزار ساله که البته بخش مهمی از آثار باستانی‌اش توسط بیگانگان به تاراج رفته است. به میزبون همراه باشید تا با هم سفری به گنجینه تاریخی نقش رستم داشته باشیم.
نقش رستم کجاست؟
این منطقه باستانی حدود ۵ کیلومتر با تخت جمشید فاصله دارد. ساخت بناهای این منطقه ۵۱۹ سال قبل از میلاد مسیح با گور دخمه‌ای که داریوش اول هخامنشی در دل صخره‌ها برای خود و خانواده‌اش بر پا کرد، آغاز شد.
در منطقه نقش رستم نقش برجستههای متعددی از پادشاهان هخامنشی و ساسانی وجود دارد و از این دو دوره یادگاریهای بسیاری در منطقه به چشم می‌خورد. ولی در این بین یک نقش برجسته متفاوت از پادشاهان هخامنشی و ساسانی نیز دیده می‌شود. طبق شواهد موجود تصویری از یک مرد با لباس بلند و کلاهی نوک تیز در این منطقه وجود دارد که نه شبیه ساسانی‌ها است و نه شبیه هخامنشی‌ها. برخی متخصصان می‌گویند این تصویر مربوط به رستم، قهرمان شاهنامه است زیرا طبق افسانه‌های موجود او در این مکان اسفندیار را شکست داده است. دلیل نامگذاری این منطقه به نقش رستم نیز به همین مورد برمیگردد. با این که هیچ دلیل مشخصی برای این که این تصویر مرتبط به رستم باشد وجود ندارد ولی نام نقش رستم از گذشتههای دور سینه به سینه منتقل شده و تا به امروز همین نام بر روی این منطقه مانده است.
گور دخمه داریوش اول هخامنشی در نقش رستم
گور دخمه داریوش نمایی همچون کاخ تچر در تخت جمشید دارد. کاخ تچر محل زندگی داریوش اول و خانواده‌اش بود. به نظر می‌رسد علت این شباهت باز می‌گردد به اعتقادی که هخامنشیان در مورد رستاخیر مردگان داشتند. از این رو مقبره را شبیه کاخ محل زندگی پادشاه ساختند تا او پس از مرگ احساس غربت نداشته باشد. بر سر در ورودی مقبره او دو سنگ نگاره وجود دارد که یادگاری از زمان پادشاهی وی است. در این سنگ نگاره‌ها نکات مهمی وجود دارد که بیان‌گر اطلاعاتی در مورد قلمرو هخامنشیان است. در همین گور دخمه و در کنار مقبره داریوش اول، آرامگاه فرزندش خشایارشا نیز قرار دارد.
گور دخمه‌های پادشاهان دیگر
اردشیر اول و داریوش دوم پسر و نوه خشایارشاه نیز دو مقبره دیگر در نقش رستم و در کنار گور دخمه داریوش اول بنا کرده‌اند. هر کدام از گور دخمه‌های مذکور بین ۳ الی ۹ قبر را در خود جای داده است که مربوط به پادشاهان و خانواده‌هایشان می‌باشد.
ساختمان مجهول‌الحال نقش رستم
در مقابل گور دخمه‌های ذکر شده ساختمان بسیار بزرگی قرار دارد که قدمتش حدود ۲۵۰۰ سال است. این ساختمان از سنگ‌های خرد اما کاملا یه دست ساخته شده و مشخص نیست که کاربری آن در چه زمینه‌ای بوده است. برخی معتقدند که مکتوبات مقدس زرتشتی در آن نگهداری می‌شده است و برخی دیگر آن را بنایی با کاربرد گاه‌شمار معرفی می‌کنند که با توجه به سایه‌های روی سنگ‌هایش روز شمار ماه‌های سال معلوم می‌شده است. عده‌ای نیز فرضیه نگهداری آتش مقدس در این بنا را مطرح می‌کنند. هیچ‌کدام از این نظریات به اثبات نرسیده و کاربری این بنای باشکوه همچنان مجهول‌الحال مانده است. نکته جالب توجه این است که با وجود عمر بسیار زیاد این ساختمان، هنوز هم شکوه و عظمتش را حفظ کرده است.
بنای نیمه‌کاره
در ۲ کیلومتری بخش جنوبی نقش رستم یک ساختمان نیمه تمام قرار گرفته که به آرامگاه کوروش کبیر بسیار شباهت دارد. باستان‌شناسان می‌گویند این بنا به دستور کمبوجیه، پسر کوروش ساخته شده و با مرگ زود هنگام وی نیمه تمام رها شده است.
تصویر تاج‌گذاری اردشیر اول
در نقش رستم سنگ نگاره‌ای وجود دارد که لحظه تاج‌گذاری اردشیر اول را به تصویر می‌کشد. بر اساس شواهد تاریخی پدر اردشیر اول یکی از عابدان معبد آناهیتا در شهر استخر بوده است. بعد از پیروزی اردشیر در نبرد با اردوان اشکانی، این سنگ نگاره به دستور پدر اردشیر آماده شده است. در این تصویر اهورامزدا که مانند اردشیر بر روی اسب سوار است، تاج پادشاهی را به دستان اردشیر می‌دهد. فرد دیگری در تصویر مشاهده می‌شود که در تصاویر دیگر به جا مانده از اردشیر نیز حضور دارد. این فرد خدمتکار اردشیر بوده که در این تصویر یک مگس‌پران در دست داشته و پشت اردشیر ایستاده است. زیر سم اسب‌ها نیز دو دشمن به هلاکت رسیده‌اند که یکی از آن‌ها اردوان پنجم اشکانی است.
سنگ نگاره شاپور اول ساسانی
شاپور یکم یکی از قدرتمندترین پادشاهان سلسله ساسانی بوده است. در نقش رستم از اون سنگ نگاره‌ای به جای مانده که بیان‌گر داستان غلبه‌اش بر امپراطوران روم فیلیپ عرب و والرین است. فیلیپ پس از شکست از شاپور، برای این‌که زنده به وطن باز گردد به ناچار به شاپور اول خراج پرداخت کرد. والرین نیز از شاپور اول شکست خورده و اسیر شد. در این تصویر فیلیپ روبروی شاپور زانو زده است و و والرین دستانش توسط شاپور گرفته شده که در هر دو تصویر پیروزی شاپور به نمایش گذاشته شده است. روحانی ارشد دوره ساسانی نیز در این تصویر پشت سر شاپور ایستاده است. البته به نظر می‌رسد این بخش از تصویر در زمان بهرام دوم به سنگ نگاره شاپور اول اضافه شده است. زیر شکم و زیر سم اسب شاپور نیز دو نوشته وجود دارد که به زبان یونانی می‌باشد.
سنگ نگاره‌های بهرام دوم ساسانی
از بهرام دوم سه سنگ نگاره به جای مانده که یکی از آن‌ها به مقبره داریوش هخامنشی بسیار نزدیک است. در سنگ نگاره اول تصویر بهرام را مشاهده می‌کنیم. در این تصویر در مقابل بهرام شش نفر ایستاده‌اند که در میان آن‌ها شاپور یکم و اردشیر یکم نیز دیده می‌شوند. گویا بهرام برای این‌که پادشاهی خود را به اثبات برساند نیاز داشته تا تصویر اجداد خود را بر روی سنگ نگاره بیاورد. در میان این شش نفر روحانی ارشد ساسانیان، کرتیر نیز به چشم می‌خورد. این تصاویر بر روی سنگ نگاره‌ای از ایلامی‌ها حکاکی شده و این در حالی است که به نظر می‌رسد ساسانی‌ها احترام خاصی برای آثار هخامنشیان قائل بوده‌اند. بر همین اساس می‌توان نتیجه گرفت که احتمالا ساسانی‌ها، با ایلامی‌ها آشنا بوده و مخالف آن‌ها بوده‌اند.
سنگ نگاره دوم به جا مانده از بهرام نشانگر تصاویری از جنگ او با دشمنی است که بر سرش کلاه‌خود رومی دارد. به نظر می‌رسد که منظور بهرام امپراطور روم باشد.
سومین سنگ نگاره مربوط به بهرام دوم که زیر مقبره داریوش هخامنشی قرار دارد، دارای دو تصویر می‌باشد. در تصویر اول بهرام با نیزه‌اش ضربه مهلکی به دشمن زده و دشمن در حال افتادن از اسب می‌باشد. در این تصویر نیزه بهرام شکسته و پشت او پرچم ساسانیان توسط شخصی بالا آمده است. به زیر اسب بهرام نیز فردی با کلاه رومی به خاک افتاده است.
تنها نقش برجسته نرسه در نقش رستم
نرسه در کتاب اوستا پیک اهورامزدا و فرشته‌ای مانند جبرئیل است. نام پادشاه هفتم ایران نیز نرسه ساسانی بوده است. این نقش برجسته تنها نقش برجسته‌ای است که از نرسه به جا مانده و او را در آن تصویر کرده‌اند. در این سنگ نگاره نرسه نماد قدرت را از آناهیتا، یکی از الهه‌های زرتشتیان دریافت می‌نماید. بر اساس این تصویر نرسه با دریافت این نماد، قدرت کنترل معبد آناهیتا در شهر استخر را به دست آورده است. نرسه در قسمت چپ تصویر و آناهیتا در سمت راست ایستاده‌اند. حلقه قدرت در دست راست نرسه و آناهیتا بوده و در میان تصویر شاه و ایزدبانو در ابعاد بسیار کوچکتر طراحی شده‌اند.
کتیبه کرتیر در نقش رستم
کرتیر مهمترین موبد معبد ساسانیان بوده است. او روحانی‌ای متعصب و بسیار خود محور بوده که اعتقادات و افکار خود را بر روی چند کتیبه حک کرده است. وی در زمان شاپور اول یک کتیبه بر روی دیوار ساختمان کعبه زرتشت نگاشته که در آن برخی مسائل مذهبی دوره ساسانیان و اقدامات خودش را شرح داده است.
سنگ نگاره هرمز دوم
هرمز دوم پسر نرسه و پادشاه هشتم ایران زمین بوده است. سنگ نگاره او زیر مقبره اردشیر اول قرار گرفته است. در تصویر حک شده بر روی این سنگ هرمز با چهار نعل اسب به دشمن تاخته و اسب دشمن سرنگون شده است. دشمن او که ظاهری شبیه رومی‌ها دارد بر زمین افتاده و هرمز نیزه‌اش را در شکم او فرو کرده است.
جاذبه‌های دیگر شیراز
شیراز یکی از پرجاذبه‌ترین شهرهای ایران است که سالانه گردشگران زیادی را ار نقاط مختلف جهان به ایران می‌کشاند. این شهر زیبا علاوه‌بر نقش رستم جاذبه‌های تاریخی و طبیعی دیگری نیز دارد. باغ ارم، حمام وکیل، باغ دلگشا، تخت جمشید، خانه شاپوری فقط چند مورد از جذابیت‌های شیراز هستند. هرساله به خصوص در بهار مسافران زیادی با اجاره روزانه خانه در شیراز اقامت کرده و از تمام جاذبه‌های این شهر بازدید می‌کنند.
سفر به شهر شیراز
یکی از زیباترین و تماشایی‌ترین شهرهای ایران زمین، شیراز یا شهر راز است. این شهر دیرینه نه تنها یادگارهای قرن‌های پیش را در بر دارد بلکه اصیل‌ترین و ماندگارترین یادگارهای دوران باشکوه ایران باستان را نیز به دوش می‌کشد. یکی از مهمترین دلایلی که سبب شده است در عصر امروز شاهد این آثار باستانی ناب باشیم، رفتاری است که اتابک سعد بن زنگی در برابر چنگیز مغول و پس از او در مقابل هلاگو از خود نشان می‌دهد. در واقع صلح و ایلی‌شدن و مدارا با دشمن بیگانه، در آن شرایط خاص، تنها راه حلی بود که می‌توانست افتخارات ملی و میهنی را حفظ کند. همانطور که می‌دانید سایر نقاط ایران زمین از جمله خراسان بزرگ نیز آثار برجستۀ بسیار داشتند با این تفاوت که در تمام شهرهای خراسان بزرگ مغولان به کشت و کشتار و ویرانی بناها پرداختند. به همین دلیل در حال حاضر بیشترین آثار مربوط به عصر باستان و دوران پیش از حملۀ مغولان را در استان فارس و در حوالی شهر عزیز شیراز شاهد هستیم. در صورتی که سایر آثار تاریخی در بیشتر موارد مربوط به دوره‌های صفوی و تیموری و قاجار هستند که در قرن‌های بعد از حملۀ مغولان احداث شده‌اند. البته که آثار باستانی به دلیل تغییر شرایط آب و هوا و حوادث طبیعی نیز با خطر نابودی روبه‌رو هستند و همین حالا هم شاهد ویرانی تدریجی این آثار باشکوه هستیم، اما به هر حال همین اندک اثر که از آن دوران باقی مانده می‌تواند مجهولات بسیار زیادی را در مورد اتفاقاتی که در گذشتۀ تاریخی روی داده است بیان کند و تصویری هرچند مبهم و تار از گذشتۀ ایران باستان و تاریخ باشکوهش ترسیم کند. گاهی اوقات برخی از شهرهای قدیمی به دلیل تغییرات اقلیمی و رخدادهای منحصر به فرد زمین شناسی در زیر خروارها خاک پنهان شده‌اند و سپس بعد از گذشت چندین و چند قرن از زیر خاک سر بیرون آورده‌اند. اینچنین پیش‌آمدی می‌تواند خیلی خوب و کارآمد از شهرهای تاریخی در برابر هجوم بیگانگان و تباهی جنگ محافظت کند. ازجمله برای این نوع در امان‌ماندن می‌توانیم از شهر سوخته یاد کنیم. اما اگر بخواهیم در نگاهی جامع و اجمالی بگوییم که بیشترین آثار باستانی در کدام ناحیه از ایران زیبا واقع هستند! باید گفت که شیراز باصفا بالاترین تعداد یادگارهای ماندگار باستانی را در بر دارد و اگر گردشگران عزیز علاقه دارند که بیشتر از ایران باستانی بدانند بهتر است برای سفر و گشت و گذار خود شهر اصیل، دیرینه و تماشایی شیراز را انتخاب کنند که از حوادث روزگار بیش از سایر نقاط موصون باقی مانده است و بنابراین حرف‌های بیشتری برای گفتن دارد. این شهر باشکوه مجموعه‌ای اصیل از قرن‌های متمادی است.
[…] برای آشنایی کامل با نقش رستم اینجا کلیک کنید […]