شهر شیراز یکی از زیباترین و جذاب‌ترین و دیدنی‌ترین شهرهای کشور عزیزمان ایران زیبا به شمار می‌رود. در شهر دلگشای شیراز یادگارهای بسیاری از تاریخ و دوران مختلف آن به یادگار باقی مانده است. یکی از این یادگارهای تاریخی که در حال حاضر به عنوان موزه پذیرای گردشگران عزیز و بازدیدکنندگان مشتاق و کنجکاو است با نام خانه زینت‌الملوک شناخته می‌شود. خانه‌های تاریخی در کل از زینت و زیور و نگاره‌ها و معماری خاص و منحصر به فردی برخوردار هستند به طوری که می‌توانند تمام تاریخ و فرهنگ و هنر و اندیشۀ رایج در دورۀ بناشدن خود را با زبان تصویر و زندگی شرح دهند. خوشبختانه در خانۀ زینت‌الملوک علاوه بر زینت‌ها و زیورها و نگاره‌ها و معماری ویژه‌ای که در تمام خانه‌های قدیمی و تاریخی شاهدش هستیم؛ تاریخ دورۀ قاجار به واسطۀ تندیس‌هایی پوشیده از لباس تاریخی دورۀ قاجار در کنار سایر ادوات و ابزاری که در آن دوران و روزگار مورد استفادۀ مردم قرار می‌گرفته است نیز به نمایش گذاشته شده است. به این ترتیب به نظر می‌رسد می‌توانیم به خانۀ زینت‌الملوک در شهر شیراز به عنوان یک ماشین زمان نگاه کنیم. بنابراین اگر مثل همیشه همراه و هم‌قدم با میزبون در خواندن این مقاله صبوری به خرج دهید از قصه‌ای که در خانۀ زینت‌الملوک در شهر شیراز در جریان است با خبر خواهید شد و در سفر به شیراز با آگاهی هرچه بیشتر به دیدار از این خانۀ تاریخی خواهید شتافت.
دیدار از خانه زینت‌الملوک در شهر دلگشای شیراز همراه با میزبون
صاحب خانه زینت‌الملوک
-
خانه زینت‌الملوک در شهر شیراز
شاید اولین پرسشی که در ذهن هر بازدیدکننده از خانۀ تاریخی زینت‌الملوک شکل می‌گیرد این باشد که این خانۀ تاریخی به چه فردی تعلق داشته است؟ یا اینکه چرا این خانۀ بزرگ و مجلل در باغ قوام نارنجستان بنا شده است؟ برای پاسخ گفتن به این پرسش‌ها لازم است ابتدا اشاره کنم که چه باغ قوام نارنجستان و چه خانۀ تاریخی زینت‌الملوک که در همان باغ جای گرفته است به خاندان بزرگ و اصیل قوام‌الملک تعلق دارند و خاندان به نام و خوش‌نامِ قوام‌الملک نیز از تبار حاج ابراهیم خان کلانتر ریشه گرفته‌اند و همان طور که در کتب تاریخی درج شده است تبار حاج ابراهیم خان کلانتر نسل اندر نسل و قرن بعد از قرن از طبقۀ والیان و کلانتران در شهر شیراز و در استان فارس به شمار می‌آمده‌اند. بر اساس این مستندات تاریخی جایی برای شک و شبهه در بزرگی و اصالت این قوم و صاحبان این عمارت باقی نخواهد ماند. خانه زینت‌الملوک در دورۀ قاجار بنا شده است. آن طور که از شواهد و نام عمارت بر می‌آید این خانه به دختر چهارم قوام‌الملک یعنی بانو زینت‌الملوک تعلق داشته است. زینت‌الملوک سال‌های سال در همین عمارت زندگی کرده است.
سال‌های متمادی برای ساخت یک بنا
-
خانه زینت‌الملوک در شهر شیراز
یکی از مسائل قابل توجهی که در مورد بناهای تاریخی به چشم می‌خورد زمان بسیار طولانی در ساخت یک بنا است. البته ناگفته نماند که ظرافت‌های به کار رفته در بناهای تاریخی به روشنی صرف این زمان طولانی را توضیح می‌دهند. خانه زینت‌الملوک نیز از این قاعده مستثنی نخواهد بود. برای ساخت این عمارت دلگشا بیش از ۱۲ سال وقت صرف شده است. در ابتدای امر در سال ۱۲۹۰ هجری قمری مردی به نام و آشنا به امر معماری که با نام علی محمد خان قوام‌الملک دوم شهرت داشت به ساخت این عمارت باشکوه مبادرت نشان داد. این که در این بین و در این سال‌ها چه‌ها رخ داده است و مراحل ساخت بنا چطور گذشته است از حوصلۀ این مقاله خارج است. همین قدر بگویم که در نهایت این عمارت در سال ۱۳۰۲ هجری قمری به دستان محمدرضا خان قوام‌الملک سوم به اتمام رسید. خاندان قوام این عمارت رنگارنگ را طوری طراحی و بنا کرده بودند که از زیر زمین این عمرات با عمارت نارنجستان به هم ارتباط داشتند و برای عبور و مرور میان این دو عمارت نیازی به خروج از ساختمان و عبور از صحن حیات نبود. لازم است اضافه کنم که فاصلۀ بین عمارت زینت‌الملوک با عمارت نارنجستان به قدر دو کوچه است و این فاصلۀ به نسبت طولانی از زیر زمین طی می‌شده است.
فهرست جاهای دیدنی شیراز به همراه عکس و توضیحات کامل
ویژگی‌های شاخص خانۀ زینت‌الملوک
-
خانه زینت‌الملوک در شهر شیراز
خانه زینت‌الملوک بسیار شبیه یک هزارتو طراحی و ساخته شده است. در واقع ارتباط زیرزمینی و مخفیانه‌ای که خانۀ زینت‌الملوک را به عمارت نارنجستان قوام متصل می‌کند در اتاق‌های داخل عمارت زینت‌الملوک نیز تکرار شده است. بر اساس این معماری برای عبور و مرور در میان اتاق‌های این عمارت بزرگ که تعدادشان به بیست اتاق می‌رسد و تمام این بیست اتاق سرشار هستند از گچ‌بری‌های چشم‌نواز و آینه‌کاری‌های خیره‌کننده و نگاره‌هایی جذاب و رنگارنگ و تماشایی که چشم برداشتن از هریک از آن‌ها کاری دشوار به نظر خواهد رسید، نیازی به خروج از اتاق و عبور از صحن حیاط وجود ندارد و هر فرد می‌تواند با عبور از میان اتاق‌ها به اتاق‌های مجاور برسد. این نوع معماری و این راه‌های پنهانی و این امر که در تردد در صحن حیاط به طرز چشم‌گیری صرفه‌جویی می‌شده است خود بسیار جای بحث دارد که در حوصلۀ این مقاله نمی‌گنجد. اما نوشتن از معرق‌ها و حجاری‌ها خالی از لطف نخواهد بود.
داخل عمارت
-
خانه زینت‌الملوک در شهر شیراز
از ابتدای ورود به خانۀ زینت‌الملوک با اولین نگاهی که به ورودی می‌اندازید شاهد معرق‌های جذاب و ظریف و دلربا خواهید بود. این خانه نیز همچون سایر خانه‌های اصیل تاریخی از یک هشتی و راهرویی منشعب از آن برخوردار است و سپس به صحن حیاط می‌رسد. این عمارت در صحن حیاط خود دو حوض دارد که یکی بزرگ و دیگری کوچکتر طراحی شده است. همچنین در کنار این دو حوض دو باغچه نیز خودنمایی می‌کنند. وجود حوض‌ها و در کنار آن‌ها باغچه‌هایی سرشار از گل‌های زیبا بی‌اندازه دلبری می‌کنند و موجب طراوت صحن حیاط شده‌اند. این خانۀ تاریخی زیبا در کنار معرق‌ها و حجاری‌ها از هنر اصیل و ریشه‌دار کاشی‌کاری نیز بهره برده است. یکی از جذاب‌ترین نمونه‌های هنر کاشی‌کاری در همان ابتدای ورود در پیشانی بنا به جلوه‌گری می‌پردازد. این نمونه در واقع کتیبه‌ای است که نگارۀ دو فرشته را به همراه یک خورشید و دو شیر که شمشیر به دست دارند نشان می‌دهد و به چند آیه از قرآن مجید مزین شده است. نکته جالب دیگری که در مورد این بنا وجود دارد این است که خانه زینت‌الملوک به فاصله یک کوچه از خانه قوام فاصله دارد. در زیر خانه زیر زمینی وجود دارد که به طور مستقیم وارد خانه قوام می‌شود. این زیر زمین بیشتر جهت تامین امنیت اهل منزل بوده و برای رفت و آمد امن طراحی شده است.
خانه زینت‌الملوک موزه مادام تسو ایران
یکی از معروف‌ترین موزه‌های جهان که در لندن قرار دارد، موزه مادام تسو است. در این موزه مجسمه‌هایی از مشاهیر و افراد به نام قرار دارد. ایران نیز نمونه مشابهی از آن را دارد و آن جایی نیست جز خانه زینت‌الملوک قوامی. زیر زمین عمارت پر از مجسمه‌هایی است که شمایل افراد معروف ایرانی قرار گرفته است. این بخش از خانه بازدید کنندگان را با لباس مردان و زنان گذشته و افراد سردمدار ایران قدیم بیشتر آشنا می‌کند.
بخش‌های مختلف عمارت
-
خانه زینت‌الملوک در شهر شیراز
- ارسی: یکی از ناب‌ترین جلوه‌ها در خانه‌های تاریخی ایرانی و به ویژه شیرازی مخصوصاً در دورۀ قاجار وجود شیشیه‌های رنگی در بنا و درخشش رنگارنگ و بی‌همتای آن‌ها در اثر تابش پرتو آفتاب است. پنجره‌های ارسی خانۀ زینت‌الملوک نیز با شیشه‌های رنگی آذین بسته شده‌اند و امکان تماشای رقص رنگ در این عمارت باشکوه را فراهم آورده‌اند.
- تالار شاه‌نشین: در خانه‌های تاریخی همیشه مجلل‌ترین و باشکوه‌ترین قسمت عمارت را با نام شاه‌نشین می‌خوانند. اما تالار شاه‌نشین در عمارت زینت‌الملوک سرشار است از آینه‌کاری‌ها و نگاره‌هایی که بر دیوارها و سقف این تالار به جلوه‌گری نشسته‌اند و هوش از سر هر بیننده‌ای خواهند برد. نگاره‌های نگاشته بر دیوارهای تالار شاه‌نشین از سبکی تلفیقی که هنر اروپایی و ایرانی را در هم آمیخته است تبعیت می‌کنند. البته این نگاره‌ها اصالت و ریشۀ ایرانی خود را به وضوح نمایان می‌کنند چون سبک ایرانی در این نگاره‌ها بر سبک اروپایی غلبه دارد.
- زیرزمین: خانه زینت‌الملوک تنها خانۀ تاریخی است که در سراسر بنا زیرزمین تعبیه شده است. همچنین لازم است اضافه کنم که زیرزمین در این بنا به طور تمام و کمال با هنر آجرکاری زینت یافته است. در روزگار ما این زیرزمین به نگارخانه تبدیل شده است و تندیس‌هایی از مهمترین افراد تاریخ مخصوصاً تاریخ شهر شیراز و استان فارس در آن قرار گرفته است.
پ.ن اول: خانۀ زینت‌الملوک به همت سازمان میراث فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۷۳ مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و یک سال پس از آن نگارخانه در زیرزمین بنا احداث شد. پس از آن در سال ۱۳۸۲ همان نگارخانه گسترش یافت و به موزۀ گنجینۀ ملی فارس بدل شد. در حال حاضر امکان بازدید از این موزۀ جذاب و تماشایی برای عموم گردشگران مشتاق و کنجکاو فراهم است.
پ.ن دوم:
- آدرس: خانه زینت‌الملوک در شهر شیراز دلگشا در خیابان لطفعلی خان زند و در محله گود عربان واقع شده است.
- ساعات و روزهای بازدید: در تمام روزهای هفته از ساعت ۸ تا ساعت ۱۹ امکان بازدید از خانۀ زینت‌الملوک مهیا می‌باشد.
- هزینۀ ورودی: بهای بلیط به ازای ورود هر فرد به این مجموعه ۳۰۰۰ تومان است.
سفر به شهر دلگشای شیراز و دیدار از خانه زینت‌الملوک
-
خانه زینت‌الملوک در شهر شیراز
بدون شک اغراق نخواهد بود اگر ادعا کنم که شهر شیراز یکی از ناب‌ترین و دلگشاترین مقاصد سفرهای داخلی به شمار می‌رود و هر ساله نه تنها ایرانیان مشتاق و مهربان و ماجراجو را بلکه هزاران هزار یا حتی میلیون‌ها نفر از گردشگران علاقه‌مند به فرهنگ و هنر و تمدن ایرانی را از اقصا نقاط دنیا به خود جذب می‌کند. جذابیت بی حد و حصر شهر شیراز برای گردشگران از تعدد جاذبه‌های گردشگری این شهر بی‌مثال نشأت می‌گیرد. این شهر به قدری از جاذبه و جاهای دیدنی برخوردار است که اگر هر سال و هر سال به مدت یک هفته مقیم آن باشید باز هم نام جاذبه‌های بسیاری را خواهید شنید که هنوز به دیدارشان نائل نشده‌اید. به این ترتیب پیشنهاد می‌کنم با اجاره روزانه آپارتمان در شیراز دستِ کم بیش از یک هفته رحل اقامت بیفکنید و برای هر کدام از جاذبه‌های گردشگری بی‌نظیر این شهر دل‌نواز یک روز کامل وقت صرف کنید و شک نداشته باشید که هر کدام از این جاذبه‌های بی‌همتا قدر و منزلتی بسیار فراتر از این زمان را خواهند داشت. امیدوارم در سفر به شهر شیراز شاهد گذر زیباترین و دلنشین‌ترین لحظات عمر پربرکت خود باشید.
سفر به شیراز دلگشا به سلامت …
