ملاصدرا، صدرالمتألهین، صدرالدین محمد بن ابراهیم قوام شیرازی، در سدۀ دهم و یازدهم هجری قمری می‌زیست. او متأله و فیلسوف شیعۀ ایرانی و بنیان‌گذار حکمت متعالیه است. این فیلسوف شیعۀ بزرگ در ظهر روز نهم جمادی الاولی سال ۹۸۰ قمری دیده به جهان گشود و در سال ۱۰۴۵ بدرود حیات گفت.
کودکی و نوجوانی
ملاصدرا زادۀ شیراز است. او در محلۀ قوام شیراز به دنیا آمد. ابراهیم قوام، پدر ملاصدرا، محمد کوچک را نزد ملا احمد برد. محمد طی دو سال در مکتب‌خانۀ ملا احمد خواندن و نوشتن و قرائت قرآن را آموخت. بعد از آن یک معلم خانگی به نام ملا عبدالرزاق ابرقویی مسئولیت آموزش صرف و نحو به محمد را بر عهده گرفت.
البته زندگی محمد نیز مثل جوی آب روان همیشه به آرامی و با آسودگی در جریان نبود. بلکه سنگلاخ‌ها و خار و خاشاک بر سر راه تحصیل او قرار گرفتند و در جریان آموزش او وقفه انداختند. یکی از این موانع، فوت ملا عبدالرزاق ابرقویی بود. مانع دیگر فوت شاه تهماسب یکم صفوی بود. پس از وفات شاه تهماسب، ایران و از جمله شیراز ناامن شد. ناامنی سبب شد ابراهیم قوام، از بیم جان از شیراز هجرت کند و خانواده‌اش را به امیرنشین‌های جنوب خلیج فارس ببرد.
پس از روی کار آمدن شاه عباس اول و امنیت یافتن شیراز ابراهیم قوام و خانواده‌اش به شیراز برگشتند. محمد که در این زمان نوجوان بود بنا بر خواست پدرش به بصره رفت و در حجرۀ یوسف بیضاوی که یک بازرگان شیرازی بود مشغول به کار شد. فقط سه ماه از رفتن محمد به بصره گذشته بود که، ابراهیم قوام به دیار باقی شتافت. فوت پدر سومین مرگی بود که سرنوشت محمد را تحت تأثیر قرار می‌داد. محمد به شیراز برگشت و حجره‌های بازرگانی و مسئولیت پدر را بر عهده گرفت.
ملاصدرا؛ قزوین و اصفهان
محمد نوجوانی و جوانی‌اش را در قزون سپری کرد. قزوین در آن زمان پایتخت ایران بود. او در مدرسۀ التفاتیه در قزوین حجره داشت. هم‌اکنون نیز حجرۀ او در قزوین پابرجاست. طلبه‌ها و گردشگران برای بازدید از حجره به قزوین سفر می‌کنند. شما هم اگر مایل باشید می‌توانید با اجاره سوئیت در قزوین، به این شهر سفر کنید و در ضمن سفر از حجرۀ ملاصدرا نیز دیدن کنید. سنگ‌بنای پیشرفت علمی محمد قزوین و مدرسۀ التفاتیه و همین حجره بود.
او در همین شهر و همین مدرسه با شیخ بهایی و میرداماد آشنا شد و بعد از انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان او نیز همراه با دیگران به اصفهان رفت.
در اصفهان در مدرسۀ خواجو از محضر درس استادان بزرگ، شیخ بهایی و میرداماد و میرفندرسکی بهره‌مند شد. خوشبختانه امکان دیدار از مدرسۀ خواجو وجود دارد. برای دیدار از این مدرسه می‌توانید به اصفهان سفر کنید و ضمن تفرج نصف جهان، ردّپای ملای شیرازی را نیز دنبال کنید. برای سفر به اصفهان می‌توانید اجاره منزل مبله در اصفهان را انتخاب و امتحان کنید.
کهک قم
محمد، درجۀ اجتهاد را کسب کرد و به تدریس در مدرسۀ خواجو پرداخت. از این پس به نظر می‌رسد لازم است که این استاد فقید را ملاصدرا خطاب کنیم و نه محمد.
نظریات ملای شیرازی در برخی مسائل فقهی با نظرات سایر دانشمندان قشری اصفهان متفاوت بود. همین تفاوت و اختلاف نظر سبب شد او را به بدعت‌گذاری متهم کنند و خواهان اخراج او از مدرسه و تبعید او گردند.
این چنین بود که ملای شیرازی تبعید شد و از راه مورچه خورت به کهک قم رفت. امروزه خانۀ ملاصدرا در کهک قم پذیرای گردشگران است. شما می‌توانید با اجاره سوئیت در قم به این شهر زیارتی سیاحتی سفر کنید و در ضمن آن، خانۀ ملای شیرازی را ببینید.
ملاصدرا در تمام حوزه‌ها مرتد شناخته شده بود. همه او را می‌راندند. او ۵ یا ۷ سال در کهک قم و در تبعید زندگی کرد. اما هرگز تدریس و پژوهش را رها نکرد. او این مدت را صرف ریاضت و عبادت کرد و مدتی از عمر خود را هم در قم سپری کرد.
شیراز
در تاریخ همیشه حاکمان علم دوست بوده‌اند و آثار بزرگی که از خود بر جای گذاشته‌اند باقی مانده است. از جملۀ این حاکمان بزرگ و علم دوست الله وردی خان است. الله وردی خان که حاکم ایالت فارس بود هنگام ساخت مدرسۀ خان در شیراز، ملاصدرا را که توسط علمای اصفهان تکفیر و در کهک قم تبعید شده بود به شیراز دعوت کرد. او در نامه‌ای به ملاصدرا نوشت:
- من نمی‌توانم به کهک بیایم تا بتوانم از محضر درس شما استفاده کنم و به همین جهت در شیراز بنای مدرسه‌ای را برای شما شروع کرده‌ام و همین که تمام شد اطلاع می‌دهم که بیایید و در این مدرسه تدریس کنید.
الله‌وردی خان در وقف نامه مدرسه به تصریح بیان کرده است که اختیار تدریس را تام و تمام به ملاصدرا واگذار می‌کنم تا هر درسی را که می‌خواهد در برنامه دروس مدرسه قرار دهد.
یکی دیگر از شهرهایی که ردّپای ملای شیرازی را حفظ کرده است شیراز زیباست. با اجاره سوئیت کوچک در شیراز نیز می‌توانید از مدرسه‌ای که پس از تبعید چند ساله به این ملای بزرگ واگذار شد دیدن کنید.
ردّپای ملاصدرا
همان طور که ذکر شد. ملای شیراز، زندگی پر فراز و نشیبی داشته است. صد البته آثار بزرگی هم بر جای گذاشته است. دنبال کردن ردّپای این فیلسوف بزرگ بسیار ارزنده و آموزنده است. ملای بزرگ شیراز؛ قزوین، اصفهان و قم را زیسته است. هر زمان به هرکدام از این شهرها سفر کردید ردّپای ملای شیرازی را فراموش نکنید. خانه و مدرسه‌اش را ببینید. در هر ۴ شهر، میزبون، میزبان شما بزرگواران است.
[…] قم محسوب میشوند. به علاوه روستای کهک قم که روزگاری ملاصدرای شیرازی به آن پناه برد همچنان مورد توجه گردشگران قرار میگیرد. […]