سعدیه در شیراز آرامگاه سعدی شیرازی، شاعر بلند آوازۀ ایرانی، است. سعدی در اصل الشیخ‌الامام المحقق ملک الکلام افصح‌المتکلمین ابومحمد مشرف‌السعدی الشیرازی نام دارد. در واقع تخلص این شاعر نامی ایران زمین به سعدی به دلیل انتساب این استاد بزرگ سخن به سعد بن ابی‌بکر بن سعد بن زنگی، فرمانروای شیراز در حدفاصل سال‌های ۶۲۳ تا ۶۵۸ هجری قمری، است. سعدی شیرازی در سال ۶۰۶ هجری قمری در شیراز ولادت یافت. او از کودکی تحت تعلیم پدرش قرار گرفت. او در خردسالی پدرش را از دست داد و پس از آن تحت تربیت نیای مادری خود قرار گرفت. سعدی علوم ادبی و شرعی را در شیراز آموخت و سپس برای تکمیل راه پر پیچ و خم خود به سوی بغداد رهسپار شد و در بغداد در نظامیه به کسب علم پرداخت. سعدی شاگرد بزرگانی نظیر جمال‌الدین ابوالفرج عبدالرحمن جوزی و شیخ شهاب‌الدین ابوحفض عمر بن محمد سهروردی بوده است. البته سعدی هیچ‌گاه مرید اساتید خود نبوده و در راه طریقت قدم نگذاشته است. او از اساتید بزرگ درس گرفته و حتی برخی از اقوال آنان را قبول داشته اما هرگز مرید شیخی نبوده است. (منبع: تاریخ ادبیات ایران، تألیف ذبیح‌الله صفا)
سفر و سعدی
سفر و سعدی
یکی از ویژگی‌های مهم سعدی شیرازی علاقه و توجه و اهتمام او به سفر و همچنین برقراری ارتباط با افراد بزرگ و صاحب علم در شهرهای مختلف است. در واقع می‌توان گفت سعدی شیرازی سرد و گرم روزگار چشیده است. او پس از تکمیل تحصیلات خود سفرهای طولانی خود را آغاز می‌کند و به حجاز و شام و لبنان و روم سفر می‌کند. بنابر قول خود او، در اقصای عالم گشته است و با هر کس ایام را به سر برده و تمتعی یافته و از هر خرمنی خوشه‌ای برداشته است. سفرهای طولانی سعدی شیرازی تقریباً در سال‌های ۶۲۰-۶۲۱ هجری قمری آغاز شده و در سال ۶۵۵ با بازگشت او به شیراز پایان پذیرفته است. او پس از بازگشت به شیراز تا سال ۶۹۰ هجری قمری در شیراز باقی ماند و به سرودن غزلیات و قصاید پرداخت. سعدی در سال ۶۵۶ گلستانش را به سعد بن ابی‌بکر بن سعد بن زنگی تقدیم کرد. همچنین بوستان سعدی نیز در سال ۶۵۵ هجری قمری به اتمام رسیده است. بوستان سعدی نیز به سعد بن ابی‌بکر بن سعد بن زنگی تقدیم شده است. (منبع: تاریخ ادبیات ایران، تألیف ذبیح‌الله صفا)
دیدار از آرامگاه سعدی در شهر شیراز همراه با میزبون
آرامگاه سعدی؛ سعدیه
سعدیه؛ ارامگاه سعدی در شیراز
آرامگاه سعدی شیرازی بنایی باشکوه است که به دستان هنرمند و توانمند محسن فروغی طراحی و با نظارت ایشان اجرا شده است. آرامگاه شیخ اجل، سعدی شیرازی، در انتهای خیابان بوستان شیراز و در جوار باغ دلگشا، درست در دامنۀ کوه در سمت شمال شرقی شیراز زیبا واقع شده است. سعدی در آرامگاه خود به تنهایی نیارامیده است بلکه بسیاری از بزرگان ایران زمین به خواست خود و با وصیت مؤکد در آرامگاه او دفن شده‌اند. یکی از مهمترین هم‌جواران سعدی، شوریدۀ شیرازی است. آرامگاه شوریدۀ شیرازی به واسطۀ یک رواق به آرامگاه سعدی متصل است. آرامگاه سعدی شیرازی در ۲۰ آبان ماه سال ۱۳۵۳ با شمارۀ ثبت ۱۰۱۰۳ در انجمن آثار ملی ایران زمین به ثبت رسیده است.
آرامگاه سعدی پیش از روزگار ما
سعدیه؛ ارامگاه سعدی در شیراز
بنایی که از اواخر قرن هفتم هجری تا به روزگار ما یعنی پس از گذشت چند قرن همچنان باقی مانده است بدون شک فراز و فرودهای بسیاری را از سر گذرانده و خاطرات بسیاری برای گفتن دارد. در طول تاریخ افرادی موافق و مخالف وجود داشته‌اند، حوادث طبیعی یا انسانی بسیاری بنا را تهدید کرده‌اند، و به حتم خطرات بسیاری وجود داشته و ماندگاری و برپایی بنا را در معرض خطر نابودی و فراموشی قرار داده است. اما فراموش نکنیم که همیشه در طول تاریخ افرادی بزرگ وجود داشته‌اند و از یادگارهای ایران زمین پاس‌داری کرده‌اند.
آنچه امروز از گذشته به یادگار داریم حاصل تدبیر، کفایت و کاردانی بزرگ‌مردان تاریخ است. آرامگاه سعدی نیز از خطرهای دوران به دور نبوده است و اگر امروز این عمارت دلگشا پذیرای قدوم گردشگران عزیز و علاقه‌مند به شعر پارسی است به خاطر پاس‌داری و صیانت مردان بزرگی چون کریم خان زند یا علی اکبر خان قوام الملک شیرازی است. همچنین برماست تا این یادگار ارزنده را باشکوه هرچه بیشتر به نسل‌های بعد واگذار کنیم. بازدید از ابنیۀ تاریخی یکی از راه‌های زنده نگهداشتن و حفظ و صیانت از این خاطرات گران‌قدر به شمار می‌رود. با سفر به شیراز دلگشا از عمارت سعدیه دیدن کنید.
خانقاه یا خانۀ سعدی
خانقاه یا خانۀ سعدی
بنایی که امروزه همۀ ما به عنوان آرامگاه سعدی می‌شناسیم در سال‌های آخر عمر این شاعر بلند آوازه خانقاه او بوده است. در واقع سعدی شیرازی پس از مرگ در خانۀ خودش دفن می‌شود. پس از وفات سعدی در قرن هفتم هجری شمس‌الدین محمد صاحب دیوانی که در آن زمان وزارت اباقاخان را بر عهده داشته است به نام سعدی بر فراز قبرش مقبره‌ای بنا می‌کند.
تخریب بنای اولیۀ سعدیه
سعدیه
شاید باورش سخت باشد اما آن طور که در منابع ذکر شده است در سال ۹۹۸ هجری قمری بنا بر دستور یعقوب ذوالقدر که حاکم وقت در شیراز بوده است مقبرۀ سعدی به طور کامل ویران می‌شود به طوری که هیچ اثری از آن باقی نمی‌ماند. اما از آنجا که شاعر گفته است از ورق‌گردانی لیل و نهار اندیشه کن در حدود دو قرن پس از آن کریم‌خان زند دستور ساخت عمارتی ملوکانه از جنس گچ و آجر بر فراز مقبرۀ تخریب‌شدۀ سعدی شیرازی را صادر می‌کند.
بناشدن عمارتی ملوکانه به فرمان کریم خان زند
سعدیه
عمارت ملوکانه‌ای که بنا بر دستور کریم‌خان زند بنا گردید دو طبقه داشت. در طبقۀ اول یک راهرو وجود داشت. در این راهرو پلکانی به سمت طبقۀ دوم تعبیه شده بود. همچنین در دو سمت این راهرو دو اتاق طراحی شده بود. در اتاق شرقی قبر سعدی قرار داشت که به وسیلۀ یک معجر چوبی احاطه شده بود. در اتاق غربی درست در موازات اتاق شرقی دو اتاق دیگر تعبیه شده بود. شوریدۀ شیرازی، شاعر روشن‌دل شیرازی در همین اتاق غربی به خاک سپرده شده است (البته چندین و چند سال بعد). طبقۀ دوم بنای آرامگاه نیز طرح و نقشه‌ای مشابه طبقۀ اول بنا داشت. با این تفاوت که اتاق شرقی که درست بر فراز اتاق مقبرۀ سعدی قرار گرفته بود به اتاق طبقۀ اول ملحق گشته بود. در واقع اتاق شرقی سقفی به بلندای شعر سعدی شیرازی داشت و ارتفاع دو طبقه اتاق را از آنِ خود کرده بود.
ابیات سعدی بر مزار او
سعدیه
اما از آنجا که افت و خیز روزگار حتی پس از مرگ پایانی ندارد با توجه به آنچه محمدتقی بهروزی روایت کرده است در اوایل دورۀ قاجار عمارت ملوکانه‌ای که به دستور کریم‌خان زند بر مقبرۀ سعدی شیرازی بنا شده بود بنا بر فتوای یکی از علمای شیراز به اتهام انتساب سعدی به اهل تسنن تخریب شد. اما پس از گذشت مدت اندکی علی اکبر خان قوام الملک شیرازی سنگ امروزی را بر مقبرۀ سعدی شیرازی نهاد. همچنین او فرمان داد تا روی سنگ ابیاتی از اشعار سعدی در بوستان که در ستایش رسول اکرم (ص) سروده شده بود حک کنند.
پایان عمارت ملوکانه
سعدیه
به هر روی با تمام فراز و فرودهای موجود عمارت ملوکانه‌ای که کریم‌خان زند فرمان ساختش را صادر کرده بود تا سال ۱۳۲۷ باقی ماند. اما در سال ۱۳۲۷ اتفاقات تازه‌ای برای مقبرۀ سعدی شیرازی رخ داد. از سال ۱۳۲۷ صحبت بر سر طراحی آرامگاه سعدی آغاز شد و گفتگوها در این مورد صورت گرفت تا اینکه در نهایت در سال ۱۳۲۸ بر اساس گزارش انجمن آثار ملی ایران زمین قراردادی مبنی بر طراحی آرامگاه سعدی شیرازی با یک شرکت زبده در طراحی و معماری منعقد شد.
طراحی عمارت جدید
سعدیه
در این هنگام بود که مهندس محسن فروغی و همچنین مهندس علی صادق دست به کار طراحی عمارتی ویژه و درخور سعدی شیرازی شدند. جالب است بدانید تمامی طراحان و مهندسان دست‌اندرکار طراحی و ساخت عمارت سعدیه ایرانی بودند و حتی کارگران سازندۀ این عمارت از اهالی شیراز بودند. بنابراین می‌توان گفت این بنا صددرصد ایرانی و اصیل است. آرامگاه سعدی با الهام از کاخ چهل ستون و تلفیق معماری باستانی و مدرن آن زمان ساخته شد. این عمرات در اسفند ماه سال ۱۳۳۰ تکمیل شد. آرامگاه سعدی ۷۷۰۰ مترمربع مساحت دارد.
افتتاح عمارت سعدیه
سعدیه
سپس در حدود دو ماه بعد یعنی در اردیبهشت ماه سال ۱۳۳۱ با حضور بزرگانی از قبیل دکتر محمود حسابی، علی اصغر حکمت و جمع کثیری از شعرا و نویسندگان عصر، و حتی بازرگانان و صاحب منصبان زمان این بنای باشکوه افتتاح شد.
تندیس سعدی در اصفهان
تندیس سعدی در اصفهان
هم‌زمان با افتتاح عمارت سعدیه در شیراز در اصفهان از تندیس سعدی شاعر بزرگ ایران زمین نیز پرده‌برداری شد. تندیس سعدی شیرازی به دستان هنرمند و توانمند استاد ابوالحسن صدیقی ساخته شد. انجمن آثار ملی اظهار داشته است که در آن زمان ۱۴۵۰۰ تومان حق‌الزحمه برای ساخت چنین تندیسی به استاد پرداخت شده است. (منبع: ویکی پدیا)
سفر به شیراز
سفر به شیراز
با سفر به شیراز دلگشا می‌توانید علاوه بر دیدار از جاهای دیدنی شیراز از عمارت سعدیه یا آرامگاه سعدی نیز دیدن کنید.
در لینک زیر در مورد شیراز و دیدنی‌های بسیارش بیشتر بخوانید:
دلم از وحشت زندان سکندر بگرفت، رخت بربندم و تا ملک سلیمان بروم
