یکی از جاهای دیدنی تبریز که قدمتی دیرینه دارد و نمایان‌گر سرگذشت فرهنگ و ادب و شعر فارسی است با نام مقبره‌الشعرا شناخته می‌شود. مقبره‌الشعرا تنها آرامگاهی است چه در ایران و چه در جهان که بیش از ۴۲۰ شاعر، ادیب و فیلسوف را در آغوش گرفته است. قدیمی‌ترین کتابی که از نام مقبره‌الشعرا یاد کرده است نزهه‌القلوب حمدالله مستوفی است. کتاب نزهه‌القلوب در سال ۷۴۰ ه.ق تألیف شده است. البته زمان وفات برخی از شعرای نامی از جمله خاقانی نیز گواه صادقی در قدمت و دیرینگی این مقبرۀ نامی خواهد بود. در این سفر میزبون قصد دارد رهسپار مقبره‌الشعرا شود و به معرفی و ذکر تاریخچۀ آن بپردازد و از شعرا و مشاهیر آرمیده در آن یاد کند. شما هم با میزبون همراه باشید.
محلۀ سرخاب، محله‌ای دیرینه و عزیز در شهر تبریز
-
ماکت مقبره‌الشعرا
مقبره‌الشعرا در محلۀ سرخاب که یکی از محله‌های قدیمی و اصیل در شهر تبریز به شمار می‌رود واقع شده است. از روزگاران گذشته تا به امروز محلۀ سرخاب به دلیل انتساب به بزرگان ادب و فرهنگ ایران زمین از ارزش و منزلت ویژه‌ای برخوردار بوده است. همچنین وجود اماکن متبرکه‌ای چون ربع رشیدی، تکیه حیدر، بقعه عون بن علی، بقعه سید حمزه، صاحب‌الامر و سید ابراهیم یا حظیره بابا حسن، حظیره بابا مزید، صفوه‌الصفا و مقبره‌الشعرا به شهرت و ارج و منزلت این محله افزوده است.
به منظور بیشتر خواندن در مورد شهر تبریز و محله‌های قدیمی آن می‌توانید روی لینک زیر کلیک کنید:
جاذبه‌های گردشگری تبریز ؛ سفر به شمال غربی ایران زمین
تاریخ گزیده و نزهه‌القلوب
-
تاریخ گزیده نگاشتۀ حمدالله مستوفی -
نزهه‌القلوب نگاشتۀ حمدالله مستوفی
کهن‌ترین کتاب‌های معتبر تاریخی از جمله تاریخ گزیده و نزهه‌القلوب که هر دو به قلم و تدبیر حمدالله مستوفی نگاشته شده‌اند از مقبره‌الشعرا در محلۀ سرخاب در شهر تبریز یاد کرده‌اند. تاریخ گزیده در سال ۷۳۰ ه.ق و نزهه‌القلوب در سال ۷۴۰ ه.ق تألیف شده است. قطع به یقین خاکسپاری شاعران بزرگی از جمله خاقانی شروانی و ظهیر فاریابی در محلۀ سرخاب سبب شده است که این مقبره با نام و شهره شود و رفته رفته نامش به کتاب‌های تاریخی سریان یابد و آشنای عام و خاص شود. و البته به تدریج در سال‌های بعد و سده‌های بعد بر تعداد شاعران آرمیده در مقبره‌الشعرا افزوده شده است تا به امروز که بیش از ۴۲۰ شاعر و فیلسوف و ادیب بزرگ در آن آرمیده‌اند.
تبریز خانۀ امن شعرا
-
مقبره‌الشعرا در شهر تبریز
شهر تبریز در قرن ششم هجری قمری به عنوان مرکز حکومت اتابکان آذربایجان انتخاب گردید. سپس این شهر دلگشا بدل شد به ملجأ و مأمنی برای شاعران بزرگی همچون خاقانی شروانی و ابوالعلا و فلکی شروانی و ظهیر فاریابی و شاهپور نیشابوری. این شاعران بزرگ در تبریز فرصت بروز و ظهور یافتند فرمانروایان اتابکان را مدح گفتند و روزگار گذشت و پیمانۀ عمرشان لبریز شد و در همان شهر به خواب ابدی فرورفتند و در خاک پاک تبریز آرام گرفتند. در طی سال‌های بسیار و دوره‌های مختلف تاریخ تمام شعرا پس از مرگ در این حظیره به خاک سپرده شدند و به این ترتیب مقبره‌الشعرا مزین شد به نام و پیکر بسیاری از شاعران زبان و ادب فارسی.
رخدادهای طبیعی و ویرانی مقبره‌الشعرا
-
مقبره‌الشعرا در شهر تبریز
به حتم در طی قرن‌های بسیاری که از ایجاد مقبره‌الشعرا می‌گذرد حوادث طبیعی بسیاری بر این بنای تاریخی تاخته است و این بنا نیز همچون سایر ابنیه در معرض تغییر و تبدیل قرار گرفته است. شهر تبریز و به تبع آن مقبره‌الشعرا بارها و بارها مورد هجوم سیل و زلزله قرار گرفته است و در هر حملۀ طبیعی بخشی از این بنا در معرض تلف و نابودی قرار گرفته است محمود دولت‌آبادی دربارۀ رخدادهای طبیعی و بنای مقبره‌الشعرا در مقاله‌ای آورده است:
با کمال تاسف از مزارات شهریاران شعر و ادب فارسی مثل خاقانی شروانی، اسدی طوسی، ظهیر فاریابی، مجیرالدین بیلقانی، حکیم قطران تبریزی، شاهپور بن محمد اشهری سبزواری، خواجه همام تبریزی و ….. کوچکترین نشانه و اثری نمی یابید.
به هر روی مقبره‌الشعرا نمادی از یاد شعرای بزرگ ایران زمین است و حتی اگر تنها نامی از این بزرگان به یادگار باقی مانده باشد باز دیدار از این بنای تاریخی ارزنده است.
بنای کنونی مقبره‌الشعرا
-
مقبره‌الشعرا در محلۀ سرخاب در شهر تبریز
لازم به ذکر است که پس از فراز و فرودهای بسیار به دلیل تقدس و عزت نام شعرای بزرگی که در حظیرۀ کهنسال و مقبره‌الشعرای کنونی آرمیده بودند در سال ۱۳۵۰ بنایی که در حال حاضر شاهدش هستیم ساخته شد. این بنا بر اساس طرح پیشنهادی آقای مهندس غلامرضا فرزانمهر بنا گردید.
شعرای آرمیده در مقبره‌الشعرا در شهر تبریز …
-
مقبره‌الشعرا در شهر تبریز
اسدی طوسی
اولین شاعر بزرگی که در خاک پاک تبریز و مقبره‌الشعرا آرمید ابونصر علی بن احمد ، اسدی طوسی بود. این شاعر گران‌قدر قصاید مناظره، گرشاسب‌نامه، و لغت فُرس را برای ایرانیان به یادگار نهاده است. اسدی طوسی در طوس متولد شد و در سال ۴۲۵ هجری قمری در تبریز دار فانی را وداع گفت.
ز کردار گرشاسب اندر جهان
یکی نامه بُد یادگار از مهان
پر از دانش و پند آموزگار
هم از راز چرخ و هم از روزگار
ز فرهنگ و نیرنگ و داد و ستم
ز خوبّی و زشتیّ و شادّی و غم
قطران تبریزی
قزران تبریزی از شعرای به نام فارسی در قرن پنجم هجری قمری است. این شاعر نامی دومین شاعر آرمیده در مقبره‌الشعرا و اولین شاعر فارسی‌سرای آذربایجانی است. قطران تبریزی در سال ۴۶۵ دار فانی را وداع گفت.
بود محال تو را، داشتن امید محال
به عالمی که نباشد همیشه بر یک حال
از آن زمان که جهان بود حال زینسان بود
جهان بگردد، لیکن نگرددش احوال
دگر شدی تو ولیکن همان بود شب و روز
دگر شدی تو ولیکن همان بود مه و سال
مجیرالدین بیلقانی
ابوالمکارم مجیرالدین بیلقانی از شاگردان خاقانی شروانی بود و در قرن ششم هجری قمری زندگی می‌کرد. مجیرالدین در بیلقان منطقه‌ای از توابع شروان به دنیا آمد. او در سال ۵۸۶ هجری قمری دار فانی را وداع گفت و در مقبره‌الشعرای تبریز به خاک سپرده شد.
ذوالفقار شروانی
ذوالفقار شروانی شاعر قصیده سرای قرن هفتم می‌باشد که نام کامل او سید قوام‌الدین حسین ابن صدر الدین علی شیروانی است. متاسفانه اطلاعات دقیقی در مورد سال تولد و خاندان وی در دسترس نیست. با دقیق شدن در اشعار ذوالفقار شروانی می‌توان گفت که او بیشتر عمر خود را صرف تحصیل علوم متداول روزگار خود کرد که از این علوم می‌توان به ستاره شناسی اشاره کرد. بر طبق ادعای شخص خودش، به علم طبابت، حکمت و موسیقی نیز تا حدی آگاه بوده است.
مقصود علی شکیبی تبریزی
شکیبی یکی از شاعران خوش نام ایران زمین است که از اهالی تبریز بود که شغل او زرکشی بوده است و هر از گاهی دست به قلم می‌شد. او در دوره حکومت شاه طهماسب به قزوین رفت و در آن‌جا غزلی به استقبال حسن دهلوی سروده بود. شکیبی در تبریز فوت شد و یکی از چندین شاعری است که در مقبرة الشعرا دفن شده است.
به قدر حسن خود عذرا شناسد قدر وامق را
تو قدر خود نمی‌دانی ، چه دانی قدر عاشق را
خاقانی شروانی
-
تندیس خاقانی در بوستان خاقانی در شهر تبریز
یکی از بزرگترین شعرای نامی ایران زمین که در ابتدای قرن ششم هجری قمری چشم به جهان گشود و در انتهای قرن ششم هجری قمری دیده از جهان فرو بست و در طول عمر خود ناب‌ترین قصاید را سرود و سبکی تازه در شعر فارسی پدید آورد خاقانی شروانی است. شعر خاقانی شروانی حدفاصل میان سبک خراسانی و سبک عراقی است. آثار خاقانی شروانی عبارتند از: دیوان اشعار، مثنوی تحفه‌العراقین، منشات خاقانی و مثنوی کوتاه ختم‌الغرایب.
شاهد سرمست من صبح درآمد ز خواب
کرد صراحی طلب، دید صبوحی صواب
در برم آمد چو چنگ گیسو در پاکشان
من شده از دست صبح دست بسر چون رباب
داد لبش از نمک بوی بنفشه به صبح
بر نمکش ساختم مردم دیده کباب
روی چو صبحش مرا از الم دل رهاند
عیسی و آنگه الم جنت و آنگه عذاب
صبح دم آب حیات خوردم از آن چاه سیم
عقل بر آن چاه و آب صرف کنان جاه و آب
ظهیرالدین فاریابی
ظهیرالدین فاریابی نیز در قرن ششم هجری قمری می‌زیست. او هم عصر خاقانی شروانی است. اگر خاقانی شروانی در قصیده‌سرایی شهرتی عالم‌گیر داشت ظهیرالدین فاریابی در غزل‌سرایی شهرت چشم‌گیری دارد.
شاهی که شیر پیش حسامش چو روبه است
فرمان ده جهان عضدالدین طُغَنشَه است
آن خسروی که خسرو اجرام آسمان
در تحت حکم او چو مقیمان در گه است
از بهر جذب خنجر بیجاده رنگ اوست
در آخر مَجِرّه اگر پرّه کَه اوست
شاها طراز رایت ونقش نگین تو
تا روز حشر آیت نصرٌ من الله است
سید محمدحسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار
-
سید محمد حسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار
سید محمد حسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار یکی از شاعران نامی معاصر ایران زمین است. این شاعر مشهور و محبوب در تبریز به جهان چشم گشود و در تبریز نیز دیده از دنیا فرو بست. خانۀ سید محمد حسین بهجت تبریزی در حال حاضر به موزه تبدیل شده است و هر ساله گردشگران بسیاری را به خود فرا می‌خواند. این خانه با تمام وسایل استاد شهریار به همان صورتی که در دورۀ زندگی شهریار چیده شده بوده است حفظ شده و یادآور این شاعر بزرگ است. ابیات زیر از منظومۀ حیدر بابا است که استاد شهریار در سوگ همسرش سروده است:
نه ظریف بیر گلیــــــن عزیزه سنی
منه لایق تــــــــاری یــــاراتمیشدی !
بیر ظریف روحه بیر ظریف جسمی
ازدواج قدرتیـــــــــله قـــــاتمیشدی !!!
عشقیمین بولبولی سنی دوتموش
هرنه دونیـاده گول وار ، آتمیشدی
دیگر شاعران آرمیده در مقبره‌الشعرا در شهر تبریز …
-
مقبره‌الشعرا در شهر تبریز
- شاهپور نیشابوری
- شمس الدین سجاسی
- خواجه همام تبریزی
- مغربی تبریزی
- لسانی شیرازی
- مانی شیرازی
دیگر مشاهیر آرمیده در مقبره‌الشعرا در شهر تبریز …
-
امامزاده سید حمزه در شهر تبریز
- امامزاده سید حمزه: نسب شریف امامزاده سید حمزه با شش واسطه به امام موسی کاظم (ع) می‌رسد.
- ثقه الاسلام: ایشان از روحانیون به نام شهر تبریز در اواخر قرن ۱۳ و اوایل قرن ۱۴ هجری قمری بوده‌اند. همچنین ایشان در جزیان انقلاب مشروطه فعال بوده‌اند و در روز عاشورا در سال ۱۳۱۳۰ هجری قمری منطبق با دی ماه سال ۱۲۹۰ هجری شمسی در میدان مشق شهر تبریز که در حال حاضر با عنوان میدان دانش‌سرا شناخته می‌شود به دار آویخته شدند و به مقام بلند شهادت نائل آمدند. پیکر پاک این روحانی بزرگ در قسمت جنوب شرق بقعۀ سید حمزه به خاک سپرده شده است.
سفر به شهر تبریز و دیدار از مقبره‌الشعرا
-
مقبره‌الشعرا در شهر تبریز
یکی از مقاصد جذاب جهت گردشگری شهر تبریز است. شهر تبریز سرشار است از جاذبه‌های گردشگری. قدمت بسیار این شهر و همچنین اقلیم‌های جغرافیایی خاص در این شهر سبب شده است جاهای دیدنی تبریز بی‌شمار باشد. یکی از این جاذبه‌های گردشگری مقبره‌الشعرا نام دارد. مقبره‌الشعرا در استان آذربایجان شرقی٬ در شهر تبریز٬ در محلۀ قدیمی سرخاب، در خیابان ثقه الاسلام٬ جنب حرم مطهر سید حمزه واقع شده است. با اجاره سوئیت در تبریز به این شهر جذاب و تماشایی سفر کنید و از بازدید مقبره‌الشعرا بهره‌مند شوید. لازم است اضافه کنم که مجموعۀ مقبره‌الشعرا در طی شش ماه اول سال از ساعت ۸:۳۰ تا ساعت ۲۱:۰۰ و در شش ماه دوم سال از ساعت ۸:۳۰ تا ساعت ۱۹:۰۰ آمادۀ خدمت‌رسانی به گردشگران عزیز خواهد بود. این مجموعۀ فرهنگی ارزنده به امکاناتی از قبیل رستوران، بوفه و کافی‌شاپ مجهز است.
پ.ن: شعرا همراه با اشعاری که از خود به یادگار گذاشته‌اند زنده مانده‌اند و به عبارتی دیگر می‌توان گفت جاودانه شده‌اند. آن‌ها حاصل زیستن خود در سده‌های پیشین را در قالب اشعاری نغز بر صفحۀ کاغذ نگاشته‌اند و با خوانش ابیات ناب آن‌ها قسمتی از تاریخ و سبک زندگی در قرون گذشته بر خواننده آشکار خواهد شد. اما آنچه حق شعرای بزرگ را به جا خواهد آورد توجه و اهتمام ما در زنده نگه داشتن نام و یاد و حتی ابیات ناب آن بزرگان است. اگر ابیات ناب شعرای بزرگ را نخوانیم، اگر آرامگاه‌شان را از یاد ببریم اگر به شهرشان سفر نکنیم آرام آرام خواهند مُرد. بزرگان سرزمین‌مان ایران زمین را پاس بداریم و زنده نگه داریم.
