در سیر و سفر امروز، مجلۀ گردشگری میزبون یکی از خانه‌های تاریخی که از دورۀ قاجار به یادگار باقی مانده را انتخاب کرده است. هر زمان نام خانه‌ای تاریخی به گوش‌مان می‌رسد، ناخودآگاه توجه ما به شهرهایی تاریخی از قبیل، یزد و اصفهان و شیراز معطوف می‌شود. اما امروز مقصد سفر ما شهر ساری است و بنا داریم که در مورد خانۀ فاضلی‌ها که خانه‌ای تاریخی است، در دورۀ قاجار ساخته شده است و قرن‌ها و قرن‌ها زیسته است به کنکاش و جستجو بپردازیم. خانه یا عمارت فاضلی‌ها در مرکز شهر ساری در محلۀ آب‌انبارنو قرار گرفته است. از شما یاران همیشگی میزبون دعوت می‌کنم مثل همیشه با میزبون همراه باشید تا به اتفاق هم بیشتر این عمارت تاریخی را بشناسیم.
گشت و گذار در ساری و دیدار از عمارت باشکوه فاضلی‌ها همراه با میزبون
فاضلی‌ها و عمارت باشکوه آن‌ها …
-
خانۀ فاضلی‌ها در شهر ساری
بر اساس اسناد و مدارک به دست آمده به وضوح روشن شده است که عمارت باشکوهی که در حال حاضر با عنوان عمارت فاضلی‌ها شناخته می‌شود در دوران قاجار به خانوادۀ بزرگ و محترمی با نام فاضلی تعلق داشته است. صاحب اصلی این خانۀ تاریخی که بزرگ خاندان فاضلی نیز بوده‌اند به شغل شریف معلمی اشتغال داشته‌اند. از مشخصات معمار این بنا هیچ اطلاعاتی در دست نیست اما خوشبختانه معماری منحصر به فرد به کار گرفته شده در این بنا به وضوح قابل توصیف است. در ادامه با میزبون همراه باشید چون قرار است به توصیف عمارت بپردازد.
بنای عمارت باشکوه و تاریخی فاضلی‌ها
بنای اصلی
بنای اصلی عمارت، از سه طبقه تشکیل شده است. در قسمت زیرین این بنا، سردابه‌ای به چشم دیده می‌شود. هرکدام از این طبقات سه‌گانه یک قسمت اصلی دارند که با نام شاه‌نشین خوانده می‌شود. نام دیگر اتاق شاه‌نشین، سه‌دری است. به علاوه اینکه در قسمت شرقی اتاق شاه‌نشین، اتاق دیگری نیز وجود دارد.
-
خانۀ فاضلی‌ها در شهر ساری
نمای خارجی
نمای خارجی این عمارت تاریخی و باشکوه از آجر پوشیده شده است و با تمهیداتی از قبیل بندکشی به علاوۀ درها و کتیبه‌ها و و نقش و نگارهای دیگری که با آن همراه شده است بیش از پیش زینت یافته است.
-
خانۀ فاضلی‌ها در شهر ساری
کتیبه‌ها
کتیبه‌های این عمارت، در قاب‌هایی هلالی‌شکل یا حتی گاهی مستطیلی جای گرفته‌اند و به وسیلۀ طرح‌هایی اسلیمی و در بعضی موارد شمسه‌ای و همچنین طرح‌های ستاره‌ای به همراه شیشه‌هایی رنگارنگ و دل‌نواز مزین شده‌اند.
-
خانۀ فاضلی‌ها در شهر ساری
پلکان
راه‌پله یا پلکان عمارت که طبقات سه‌گانه و سردابه را به هم مرتبط می‌سازد در جهت غربی ساختمان جای گرفته است.
-
خانۀ فاضلی‌ها در شهر ساری
حیاط
این عمارت از یک حیاط وسیع و مزین نیز برخوردار است. دیوارهایی که حیاط را در بر گرفته‌اند در فواصلی منظم به واسطۀ طاق‌نماهایی که از طرح‌هایی گلدانی به همراه ستاره‌های هشت‌پر زینت یافته است.
-
خانۀ فاضلی‌ها در شهر ساری
درست در مرکز حیاط حوشی چندضلعی و آبی‌رنگ چشم را نوازش می‌دهد. اما محیط حیاط برخلاف خانه‌های کویری که سراسر از اتاق‌هایی محیطی پوشیده شده‌اند دیوارهایی به چشم می‌خورند که زینت یافته‌اند و با رعایت فواصلی منظم، طاق‌نماهایی آجری را به رخ می‌کشند. در میان هر دو طاق‌نمایی که بر فراز دیوار جای گرفته‌اند نیم‌ستون‌هایی به جلوه‌گری مشغولند. این نیم‌ستون‌ها از جنس آجر هستند. نیم‌ستون‌ها به عنوان زینتی برای قسمت برآمدۀ دیوارها به کار می‌روند. علاوه بر این بر فراز هر یک از طاق‌نماها یک باند نیز توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کند. این باند زینتی در واقع از ستون‌های کوچکی تشکیل شده است. این ستون‌ها به وسیلۀ هنر شگرف و جذاب خراطی پر نقش و نگار شده‌اند و به راحتی چشمان زیباجو را به خود جذب می‌کنند.
-
خانۀ فاضلی‌ها در شهر ساری
پ.ن: به این ترتیب حیاط این عمارت درست به مثال یک گالری هنری می‌ماند که می‌تواند ساعت‌ها چشم‌ها را به خود خیره نگه دارد.
بام
این عمارت تاریخی و باشکوه در قسمت بام به طور کامل سفال‌پوش شده است. شاید باورش دشوار باشد اما واقعاً بام عمارت فاضلی‌ها از مصالحی از قبیل سفال به همراه چوب و آجر و گچ ساخته شده است. اگر روی بام سفالین این عمارت بایستید، از فراز آن در جهت شرقی بنایی که متعلق به دورۀ قاجار است الحاقاتی را به چشم خواهید دید. با توجه به اطلاعات به دست آمده، آشکار شده است که این بخش‌های الحاقی در دورۀ پهلوی به عمارت اضافه شده‌اند. بخش‌های الحاقی شامل حیاطی چهارگوش به علاوۀ چند بنای دیگر در گوشه و کنار حیاط می‌شوند.
-
خانۀ فاضلی‌ها در شهر ساری
عمارت الحاقی، یادگار دوران پهلوی
در قسمت شرقی و همین طور در قسمت غربی بنای اصلی و مرکزی عمارت فاضلی‌ها، که در دورۀ قاجار ساخته شده است، دو عمارت دیگر به چشم می‌خورد. این عمارت در دو طبقه بنا شده و به واسطۀ دو رسته پلکان که هر دو رسته به ایوان شاه‌نشین عمارت اصلی منتهی می‌شوند به عمارت مرکزی اتصال و ارتباط پیدا می‌کند.
-
خانۀ فاضلی‌ها در شهر ساری
خانۀ فاضلی‌ها بنایی ۳ طبقه و ۳ حیاطه
عمارت فاضلی‌ها در دوره و عصر خودش یعنی در دوزۀ قاجار یکی از معدود عمارت‌های ۳ طبقه، به ویژه در شهر ساری بوده است و از این حیث منحصر به فرد و یگانه است. این عمارت باشکوه و وسیع، علاوه بر اینکه از سه طبقه تشکیل شده است سه حیاط نیز دارد. یکی از این حیاط‌های سه‌گانه در قسمت شمالی بنا، یکی دیگر در قسمت غربی و دیگری نیز در قسمت شرقی بن جای گرفته است. حیاطی که در قسمت شمالی قرار دارد شاید بتوان گفت حیاط اصلی عمارت به شمار می‌رود. این حیاط از دو قسمت اندرونی و بیرونی تشکیل یافته است.
-
خانۀ فاضلی‌ها در شهر ساری
جلوه‌های بی‌نظیر هنر ایرانی در، در و دیوار عمارت فاضلی‌ها
یکی از ویژگی‌هایی که معماری ایرانی را جلا می‌بخشد و به عنوان یکی از علل محبوبیت و جذابیت بناهای تاریخی ایرانی شناخته می‌شود زینت‌ها و تزئیناتی است که بر فراز درها و دیوارها و طاق‌ها و گوشه و کنار هر بنا به کار رفته است و بر زیبایی و شکوه هرچه بیشتر این عمارت می‌افزاید. تزئینات چشم‌نوازی که در این عمارت به جلوه‌گری نشسته‌اند بر پایۀ آجرکاری بنا شده‌اند. آجرکاری در این عمارت به شیوۀ قواره‌بری به کار گرفته شده است. این هنر دل‌نواز و جذاب در تمام سطوح دیوارهای حیاط رعایت شده‌اند. این نقوش طرح‌ریزی‌شدۀ آجری که دیوارهای حیاط و نمای خارجی عمارت به جلوه و درخشش مشغول هستند همه در دورۀ قاجار نقش بسته‌اند. اما عمارتی که در دورۀ پهلوی ساخته شده است از نمایی متفاوت بهره دارد، به صورتی که این عمارت پنجره‌ای سرتاسری را به عنوان نما برگزیده است که اندکی پیش آمده است.
-
خانۀ فاضلی‌ها در شهر ساری
ضرورت حفظ بناهای تاریخی
بناهای تاریخی از جملۀ شواهد مفیدی به شمار می‌روند که راه شناخت گذشته را هموار می‌سازد. برای مثال، تصور کنید ما هیچ یادگاری از اعصار و دوره‌های گذشتۀ فرهنگ و تمدن کشور خود نداشتیم، آن‌وقت چطور می‌خواستیم یا چطور می‌توانستیم نوع زندگی، فرهنگ، آداب و رسوم و شیوۀ زندگی پیشینیان خود را دریابیم؟ به طور حتم چنین امکانی به هیچ عنوان وجود نمی‌داشت. بیایید با یک قیاس ساده بیشتر به این موضوع بپردازیم.
-
خانۀ فاضلی‌ها در شهر ساری
همین حالا ما با یک مقایسۀ اجمالی و کوتاه در میان عمارت فاضلی‌ها که در شهر ساری قرار دارد با یکی از عمارت‌های شهر اصفهان می‌توانیم دریابیم که در دورۀ قاجار در شهر ساری عمارت‌ها را با آجر زینت می‌بخشیده‌اند و در اصفهان با هنر حیرت‌برانگیز کاشی‌کاری. یا مثلاً اینکه در شهرهای کویری اتاق‌هایی را در محیط حیاط می‌ساخته‌اند، در حالی که در شهر خوش آب و هوای ساری اتاق‌های محیطی را نمی‌بینیم.
-
خانۀ فاضلی‌ها در شهر ساری
همۀ این‌ها را گفتم، که بگویم فرهنگ، تمدن و سبک زندگی ایرانی ارزشمند است و گذشته است که آینده را می‌سازد، که اگر امروز به فرهنگ و آداب و رسوم و حتی شیوۀ معماری گذشته بیشتر پایبند باشیم بدون شک آیندۀ زیباتر و دلکش‌تری خواهیم داشت. معماری گذشتۀ ما، که از شرایط بومی تبعیت می‌کرد با طبیعت رابطۀ صمیمانه‌تری داشت و هرگز به طبیعت آسیبی وارد نمی‌کرد. معماری امروز ما با طبیعت چه رابطه‌ای دارد؟
مرمت و بازسازی خانۀ فاضلی‌ها
-
خانۀ فاضلی‌ها در شهر ساری
عمارت فاضلی‌ها نیز در طول حیات خود طعم بی‌اعتنایی را چشیده است. تا حدی که این بنا در شرف تخریب و نابودی کامل قرار گرفت. شاید باورش دشوار باشد، اما عمارت قاجاری آن که چند قرن در معرض شلاق‌های متوالی باد و اشک‌ها و توبیخ‌های ابرهای آسمان قرار گرفته بود، پوشش سفالین بام خود را از دست داده بود و کف‌پوش طبقات پر جاه و جلالش از بین رفته بود. از این همه شکوه و جلایی که امروزه به چشم می‌بینیم فقط و فقط دیوارهایی رو به اضمحلال باقی مانده بود. اما خوشبختانه مسئولین مربوطه خیلی سریع به داد این عمارت رسیدند و با پیگیری‌های دلسوزانه و زحمات بی‌دریغ دست‌اندرکاران این امر در سال ۱۳۸۸ توافق‌نامه‌ای مبنی بر آغاز پروژۀ مرمت و بازسازی بنا تنظیم کردند و به مرمت و بازسازی عمارت پرداختند. آنچه در حال حاضر خَیل عظیمی از مشتاقان ایران زمین را به سرای عمارت فاضلی‌ها فرا می‌خواند حاصل توجه و مراقبتی است که از این بنای تاریخی صورت گرفته است. مرمت و بازسازی این عمارت به مدت دو سال به طول انجامید تا در نهایت در سال ۱۳۹۱ از تلاش‌های بی‌وقفۀ صورت گرفته پرده برداشته شد و این عمارت تاریخی به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری شهر ساری معرفی شد.
سوالات متداول
برای بازدید از عمارت فاضلی چه مقدار هزینه باید پرداخت کنیم؟
بازدید از بخش‌های مختلف این عمارت دست کم نیم ساعت زمان خواهد برد و برای این کار نیازی به پرداخت هزینه نیست.
بهترین فصل برای بازدید عمارت فاضلی چه زمانی است؟
از نظر آب و هوا بهترین فصل برای بازدید از این عمارت بهار و تابستان است. در این فصول ساری در سرسبزترین حالت ممکن قرار داشته و این عمارت در این فصول بیش از همیشه زیبایی خود را به رخ می‌کشد. از نظر به صرفه بودن سفر، با توجه به این که بهترین فصل برای خرید بلیط اوایل بهار و پاییز می‌باشد، بهتر است در این فصول برای سفر و بازدید از این عمارت اقدام کنید.
سفر به ساری و دیدار از عمارت فاضلی‌ها
-
خانۀ فاضلی‌ها در شهر ساری
شهر ساری یکی از شهرهای محبوب و جذاب در استان بهشتی و سرسبز مازندران است. این شهر، سرشار از زیبایی و طراوت است. اما در کنار طبیعت و طراوت غیر قابل وصف، این شهر از تاریخ و دیرینگی بسیار نیز بهره دارد. به این ترتیب در شهر ساری نه تنها می‌توانید از طبیعت لذت ببرید و زیبایی و شکوه ناب طبیعت را نظاره‌گر باشید بلکه می‌توانید در این شهر دلربا از یادگارهای تاریخی نیز دیدن کنید. عمارت یا خانۀ فاضلی‌ها یکی از خانه‌های تاریخی جذاب و دلربا است که از معماری ویژه و منحصر به فردی برخوردار است. با این تفاسیر به نظر می‌رسد اگر بتوانید با اجاره ویلا در ساری چندین و چند روز اقامت داشته باشید، در تمام این روزهای اقامت، سرشار از نشاط و شادابی و طراوت خواهید بود. درست مثل طبیعت این شهر بی‌نظیر؛ و به حتم شادی و شادابی شما ماندگار خواهد بود، درست مثل عمارت تاریخی و باشکوه فاضلی‌ها.
میزبون شیرین‌ترین لحظات را در شهر ساری برای شما یاران جان آرزو دارد …
سفر به ساری به سلامت …
