بخش اعظمی از کره زمین را قسمت‌های بیابانی در بر گرفته است. عوامل گوناگون انسانی و طبیعی دست به دست هم، می‌توانند بیابان‌ها را روز به روز افزایش دهند. همه ما خوب می‌دانیم نسبت به زمینی که در آن زندگی می‌کنیم مسئول هستیم. بسیاری از ما با واژه‌های بیابان‌زایی و بیابان‌زدایی آشنایی نداریم.خیلی‌هایمان اصلا نمی‌دانیم که این موضوع چه تأثیر چشمگیری بر روی زندگی ما و آیندگان دارد. در این مطلب همراه میزبون باشید تا با بیان و بیابان‌زدایی بیشتر آشنا شوید.
تفاوت کویر و بیابان
قبل از این که بحث بیابان‌زایی و بیابان‌زدایی را باز کنیم، بهتر است به یک تفکر اشتباه بسیار رایج خاتمه دهیم. بسیاری فکر می‌کنند که کویر و بیابان یکی هستند و تفاوتی بین آن‌ها وجود ندارد. این موضوع کاملا اشتباه است! در واقع بیابان از سه بخش « بی »، « آب » و « آن ( آن‌جا ) » تشکیل شده است و به منطقه‌ای خشک گفته می‌شود که میزان بارندگی در آن کم‌تر از ۵۰ میلی‌متر بوده و گاها ممکن است همین ۵۰ میلی‌متر بارندگی هم وجود نداشته باشد. علاوه بر بارندگی کم، تبخیر شدید آب نیز پدیده بیابان‌زایی را تشدید می‌کند و همین موضوع سبب می‌شود که گونه‌های گیاهی بسیار کمی در این مناطق رشد کنند.
در مقابل کویر به به آن دسته از اراضی گفته می‌شود که سرشار از نمک‌های مختلف بوده و به آن‌ها اصطلاحا زمین‌های گلی یا شوره‌زار نیز گفته می‌شود. لازم به ذکر است که کویر یا همان شوره زارها به هیچ وجه برای زراعت مناسب نمی‌باشند. با توجه به این که شرایط موجود در بیابان برای ایجا کویر نیز بسیار مناسب است، اغلب بیابان و کویر را یک پدیده واحد در نظر می‌گیرند.
بیابان‌زایی
بیابان‌زایی زمانی اتفاق می‌افتد که انسان‌ها در طبیعت عملکرد نادرستی داشته باشند. از جمله فعالیت‌های انسانی که موجب بیابان‌زایی و شور شدن خاک‌ها می‌شود عبارتند از: بهره‌برداری نامناسب از زمین کشاورزی، چرای دام‌ها بیش از حد ظرفیت در مراتع، استفاده بیش از حد از سم و کودهای شیمیایی، شخم زدن زمین‌ها در جهت شیب، بهره‌برداری بیش از حد ظرفیت از آبهای زیرزمینی، استفاده بی‌رویه از جنگل‌ها، جنگل‌تراشی و تبدیل اراضی منابع ملی به ساختمان‌سازی و ویلاسازی و…
بیابان‌زایی دشمن صنعت گردشگری
منابع و جاذبه‌های طبیعی همیشه یکی از اصلی‌ترین بهانه‌‌ها برای سفر و طبیعت‌گردی هستند. هر آن‌چه سبب از بین رفتن این منابع شود، علاوه بر اینکه برای حیات تهدیدی جدی به حساب می‌آید، می‌تواند صنعت گردشگری را به خطر اندازد. گسترش بیابان‌ها یکی از پدیده‌هایی است که در سال‌های اخیر تأثیر زیادی بر سفر و گردشگری داشته است.
بیابان‌زدایی
بیابان زدایی به معنی جلوگیری از بیابانی شدن زمین‌هاست. باید به این نکته توجه داشت که منظور از بیابان‌زدایی، از بین بردن اراضی‌ای که بیوم بیابانی دارند نیست، زیرا این قسمت‌ها مانند دیگر بیوم‌های طبیعی بر اثر فعل و انفعالات پدیده‌های اکولوژیکی به وجود آمده‌اند. در حقیقت معنی واژه بیابان‌زدایی جلوگیری از بیابانی شدن اراضی‌ای است که بیوم بیابانی نیستند اما بر اثر عوامل انسانی تخریب کننده، به بیابان تبدیل می‌شوند.
آن‌چه از نظر کارشناسان بین‌المللی می‌تواند به بهبود عملکرد در مدیریت بیابان‌ها کمک نماید این نکات است:
- بسط و گسترش برنامه‌های همه جانبه همگانی برای مبارزه با خشکسالی
- تدوین برنامه‌های توسعه‌ای هماهنگ برای از بین بردن فقر و بالا بردن سطح زندگی با روشی بهتر در مناطقی که احتمال بیابان‌زایی در آن‌ها زیاد است.
- بالا بردن سطح آگاهی و اطلاعات مراقبتی در زمینه اقتصادی و اجتماعی، برای ساکنان مناطقی که در معرض بیابانی شدن هستند.
- نبرد با تخریب زمین‌ها از راه‌های جنگل‌کاری، احیای مراتع وجنگل‌ها و محافظت از خاک.
- زیاد شدن برنامه‌های همه جانبه بیابان‌زدایی و گنجاندن آن‌ها در طرح‌های زیست محیطی و ملی.
- بالا بردن مشارکت عمومی و آموزش زیست محیطی با موضوع کنترل بیابان‌زایی و مدیریت آثار خشکسالی.
روز جهانی بیابان‌زدایی
۱۷ ژوئن در سراسر جهان عنوان روز جهانی بیابان‌زدایی را به خود اختصاص داده است.
کشورهایی که با پدیده بیابان‌زایی دست و پنجه نرم می‌کنند، همواره درصدد اجرای برنامه‌هایی هستند که در مقیاس ملی و بین منطقه‌ای در کنوانسیون به تصویب رسیده است.
این روز در تقویم ما مصادف با ۲۷ خرداد ماه می‌باشد.
