ابن سینا مشهورترین دانشمند ایران زمین در خاک پاک همدان، قرن‌هاست که به خوابی عمیق فرو رفته است. این دانشمند بزرگ هم طبیب بود، هم حکیم و هم فیلسوف. ابوعلی سینا در اواخر قرن چهارم هجری قمری چشم به دنیا گشود و در اویل قرن پنجم هجری قمری چشم از جهان فرو بست. همدان، شهر تاریخ و فرهنگ و هنر و تمدن، به نگین درخشان وجود این دانشمند بزرگ آراسته است. به همین دلیل میزبون همراهان همیشگی خود را به همدان و بازدید از آرامگاه شیخ الرئیس ابوعلی سینا دعوت می‌کند.
همدان
همدان پایتخت باستانی ایران زمین محسوب می‌شود. زیرا این شهر شگرف در دورۀ مادها پایتخت ایران بوده است و در دوران پس از آن نیز بسیار مورد توجه حاکمان وقت قرار گرفته است. به همین دلیل همدان، این شهر باستانی، جلوه‌های فرهنگی باستانی بسیار دارد و ذره ذرۀ آثار تمدن را در قلب خود به یادگار نگه داشته است. پس اگر به تماشای آثار باستانی علاقه‌مند هستید سفر به همدان را در اولویت برنامه‌های سفری خود قرار دهید. نگران اقامتگاه هم نباشید. چون برای بهره‌بردن از بهترین و مناسب‌ترین اقامتگاه‌ها فقط کافی است بر اجاره آپارتمان در همدان کلیک کنید.
آرامگاه ابن سینا در همدان
-
آرامگاه ابن سینا در همدان
از میان تمام جاهای دیدنی همدان، میزبون قصد دارد به معرفی هرچه بیشتر آرامگاه ابوعلی سینا بپردازد. چون میزبون بر این اعتقاد است که بر هر ایرانی لازم و واجب است که دست کم یک بار هم که شده در طول زندگی خود آرامگاه این دانشمند نامی را از نزدیک ببیند. به حتم آرامگاه این دانشمند بزرگ باید درخور جلال و شکوه علمی او باشد. لازم به ذکر است که آرامگاه باشکوه بزرگ‌مرد تاریخ ایران زمین در مورخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۷۶ با شمارۀ ۱۸۶۹ به ثبت ملی رسیده است. بنابراین شکی نیست که معماری بنا نیز در خور تحسین و ستایش خواهد بود.
آرامگاه ابن سینا کجاست؟
-
آرامگاه ابن سینا در همدان
در پاسخ به این سؤال باید عرض کنم آرامگاه این دانشمند مشهور درست در مرکز شهر همدان واقع شده است. آرامگاه ابوعلی سینا در ضلع غربی خیابان بوعلی همدان قرار دارد. این نقطه که امروز به عنوان آرامگاه ابن سینا مورد توجه قرار می‌گیرد در روزگاری پیش از این خانه و کاشانۀ ابوسعید دخدوک بوده است. ابوسعید از دوستان ابوعلی بوده است و هم اکنون نیز در جوار او در خاک پاک همدان آرمیده است.
-
تندیس ابن سینا
خانۀ ابوسعید دخدوک در گذشته در حاشیۀ شهر همدان جای داشته است و با وسعت این شهر امروز در مرکز همدان قرار دارد. جالب است بدانید آرامگاهی که امروزه یکی از مقاصد گردشگری به شمار می‌رود و یکی از بی‌نظیرترین جاهای دیدنی همدان محسوب می‌شود در اواخر قرن سیزدهم هجری قمری ساخته شده است. پیش از آن برای سال‌های طولانی فقط بنایی چهارطاقی و کوچک بر مزار ابوعلی سینا و ابوسعید دخدوک وجود داشته است.
دگرگونی آرامگاه
زمان هم می‌سازد و هم از بین می‌برد. چه بسا که ابتدا از بین می‌برد و سپس به ساخت و ساز بنا می‌کند. وقتی که زمان سر ناسازگاری برداشت و شروع کرد به فرسوده ساختن چهارطاقی مقبرۀ ابن سینا و دوست خوبش، یکی از شاهزاده‌های قجری که نگار خانم نام داشت و دختر شاهزاده عباس میرزا بود به فکر مرمت و بازسازی بنای چهارطاقی افتاد.
-
آرامگاه ابن سینا در دورۀ قاجار
پ.ن: شاهزاده عباس میرزا، ولیعهد فتحعلی شاه بود. عباس میرزا به حق لایق و سزاوار جانشینی پدرش بود؛ اما متأسفانه دهر ناسازگار فرصت جانشینی را از او دریغ داشت. عباس میرزا پیش از پدر جان به جان آفرین تسلیم کرد و رخت از این کرۀ خاکی اغبر بربست و به جهان اعلی شتافت.
-
آرامگاه ابن سینا
برگردیم به داستان نگار خانم. این شاه‌بانوی قجری دستور داد تا به جای چهارطاقی قدیمی که حالا دیگر فرسوده هم بود گنبدی آجری بسازند و دو سنگ بر روی مزار ابن سینا و ابوسعید قرار دهند. دستورات طبق فرمان انجام شد. بنای جدید که ساخته شد سنگ قبرهای قدیمی را در سرسرای آرامگاه جدید گذاشتند. این هم بنایی که به دستور و اهتمام نگار خانم ساخته شد:
-
آرامگاه ابن سینا خیلی پیش از این
امکانات آرامگاه ابن سینا در دورۀ قاجار
جالب است بدانید در آن زمان آرامگاه ابن سینا کتابخانه داشته است. این کتابخانه را قرائت‌خانۀ ابوعلی سینا می‌خوانده‌اند. قرائت‌خانۀ این مرد بزرگ در آن زمان ۶۴۹ جلد کتاب داشته است. در داخل آرامگاه نرده‌های چوبی کوتاهی تعبیه شده بود که سنگ مزار ابوعلی و ابوسعید در مرکز آن قرار گرفته بود. به علاوه در سمت شمالی آرامگاه خانه‌های مسکونی وجود داشت و در سمت جنوبی آن محوطۀ آرامگاه.
آرامگاه ابن سینا پس از دورۀ قاجار
اعضای انجمن آثار ملی ایران، که همه افرادی هنرمند، خلاق، مبتکر و خوش سلیقه بودند (به حق که آثار بی‌نظیری از خود به یادگار گذاشته‌اند)؛ تصمیم گرفتند برای ساخت آرامگاه چنین دانشمند بزرگی که نه تنها ایران که جهان مفتون علم و حکمت اوست، از تلفیق معماری سنتی و مدرن استفاده کنند.
-
آرامگاه ابن سینا
بالاخره پس از برنامه‌ریزی‌های بسیار در خرداد ماه سال ۱۳۲۴ مسابقه‌ای برگزار شد. قرار بر این بود که به وسیلۀ این مسابقه خلاقانه‌ترین طرح‌ها کشف شوند تا بهترین بنا دایر گردد. تمام مهندسان و فارغ‌التحصیلان رشتۀ معماری در این مسابقه شرکت کردند. از بین تمام افراد شرکت کننده در مسابقه طرح آقای مهندس هوشنگ سیحون مورد توجه قرار گرفت. مهندس محسن فروغی و آندره گدار متخصصان امر معماری در ایران بودند و سمت والای مدیر کل فنی موزۀ باستان‌شناسی ایران را داشتند، از میان تمام طرح‌های ارائه شده، طرح هوشنگ سیحون را قبول کردند. جایزۀ این مسابقه اجرای این پروژۀ عظیم بود که به برندۀ مسابقه واگذار شد.
طرح ارائه شده توسط وی از بنای «گنبد قابوس» اقتباس شده بود. این بنا یکی از بزرگ‌ترین بناها در دوره ابن سینا و از شاهکارهای معماری آن دوره محسوب می‌شود. با این که طراحی بنای آرامگاه ابن سینا از بنای گنبد قابوس اقتباس شده است ولی این دو بنا با هم تفاوت‌هایی دارند و تنها می‌توان ایده اولی معمار را اقتباسی از این بنای تاریخی و باشکوه دانست. یکی از بارزترین این تفاوت‌ها در تعداد ستون‌های هر دو بنا است به طوری که بنای گنبد قابوس دارای ۱۰ ستون و بنای آرامگاه ابن سینا دارای ۱۲ ستون است. انتخاب عدد ۱۲ برای تعداد ستون‌های این آرامگاه به تعداد ۱۲ دانشی که ابن سینا بر آن‌ها احاطه داشته است، برمی‌گردد. از دیگر تفاوت‌های ظاهری بین این دو بنا فاصله بین ستون‌هاست که در آرامگاه ابن سینا باز بوده ولی در بنای گنبد قابوس بسته است. خوب است بدانید که بنای گنبد کابوس مقبره قابوس ابن وشمگیر شاعر و خوش‌نویس است که در دوره سلسله زیار از امیران این سلسله و حاکم طبرستان و گرگان بوده است.
-
آرامگاه ابن سینا
پ.ن: زیباترین بناهایی که امروزه مورد توجه گردشگران و اهالی هنر و فرهنگ قرار می‌گیرد بنابر طرح‌های خلاقانه و هنرمندانۀ هوشنگ سیحون ساخته شده‌اند. از جملۀ این آثار عبارتند از: آرامگاه فردوسی، آرامگاه خیام و … .
پایان ساخت بنای آرامگاه ابن سینا
-
آرامگاه ابن سینا
بنای آرامگاه ابن سینا در سال ۱۳۳۰ هجری شمسی کامل شد. در بهمن ماه همان سال بنای آرامگاه به نمایندگان انجمن آثار ملی تحویل داده شد. در ۱۱ اردیبهشت ماه سال ۱۳۳۱ هجری شمسی، آقایان جهانسوز فرماندار همدان، ابطحی رئیس فرهنگ، ایزدیار بازرس فنی، رئیس شهربانی، نماینده انجمن آثار ملی و برخی از روحانیان، در محل آرامگاه حاضر شدند. سپس لاک و مُهر جعبه‌هایی که استخوان‌های ابن سینا و ابوسعید دخدوک در آن بود را باز کردند. بعد با توجه و دقتی که شایستۀ چنین عمل خطیری باشد و با رعایت کلیۀ موازین شرعی و آداب و رسوم لازم استخوان‌های این دو بزرگ‌مرد کفن و دفن شدند.
-
آرامگاه ابن سینا
پس از آن مزار ابن سینا در مدخل سمت راست و مزار ابوسعید در مدخل سمت چپ قرار گرفت. امروزه مزار شاعر ملی ایران، ابوالقاسم عارف قزوینی، نیز در همین آرامگاه قرار دارد. مزار عارف قزوینی در حیاط شرقی آرامگاه در مقابل درب اصلی ورودی و خیابان بوعلی واقع شده است.
ویژگی‌های بنای آرامگاه
-
آرامگاه ابن سینا
هر پایۀ برج آرامگاه از سطح زمین تا زیر گنبد تقریباً نزدیک به ۲۳ متر ارتفاع دارد. هر پایۀ برج به صورت یک منشور ساخته شده است. هر پایه در قاعدۀ خود ۱متر و ۱۷ سانتی‌متر و در رأس خود ۹۲ سانتی‌متر پهنا دارد. همچنین لازم است اضافه کنم گنبد مخروطی آرامگاه خود به تنهایی در حدود ۶ متر ارتفاع دارد. اتاق اصلی آرامگاه ۶ متر و ۱۰ سانتی‌متر و کل بنا از سطح زمین تا رأس گنبد بیش از ۲۸ متر ارتفاع دارند.
-
آرامگاه ابن سینا
همان طور که در بندهای پیشین ذکر شد برج ارامگاه ابن سینا ۱۲ پایه دارد. در میان این ۱۲ پایۀ برج یک تخته سنگ مرمر یکپارچه دیده می‌شود. این سنگ مرمر طویل و یک‌دست ۲/۵۵ متر طول و بیش از ۱ متر عرض دارد. بر این سنگ مرمر درخشان با خط ثلث کتیبه‌ای نگاشته شده است.
-
آرامگاه ابن سینا
پ.ن: جاذبۀ مهم و اهمیت ویژۀ این تخته سنگ مرمر یکپارچه بودن آن است. این سنگ از ابتدا با ابعاد بزرگ انتخاب شد. در طول انجام عملیات ساخت آرامگاه یک بار بر حسب اتفاق سنگ بزرگ مرمرین شکاف برداشت. سنگ شکافته شده را کنار گذاشتند و سنگ فعلی را دوباره از دریاچۀ ارومیه آوردند. دقت و وسواس به کار گرفته شده در ساخت این بنا به آن ارزش و اعتبار می‌بخشد.
قصیدۀ عینیه
در آرامگاه ابن سینا بدون شک باید آثار و نشانه‌های این بزرگ مرد علم و ادب و حکمت نهفته باشد که اگر نباشد دادِ آن به تمامی داده نشده باشد. می‌خواهم بگویم سنگ مرمر یکپارچه تنها کتیبۀ موجود در آرامگاه ابن سینا نیست. در این آرامگاه در قسمت بالایی دیوارهای داخلی فضای چهارگوش آرامگاه بیست بیت از قصیدۀ دلنشین عینیۀ ابن سینا که به خوبی بیانگر شیوایی و بلاغت وفصاحت ابن سینا در حکمت و فلسفه است قرار دارد.
-
آرامگاه ابن سینا
حکیم بزرگ، ابن سینا، قصیدۀ عینیه را در بیان سیر روح انسانی و ارتباط آن روح با عالم ماده و جسم گفته است. قصیدۀ عینیه بر روی ۴۰ لوح سنگی نگاشته شده است. جالب است بدانید تمام این ۴۰ لوح از جنس سنگ مرمر هستند. همچنین هر لوح ۱ متر و ۱۰ سانتی‌متر طول و ۰٫۵ متر عرض دارد. ابیات قصیده تماماً با خط ثلث بر الواح سنگی مرمرین نگاشته شده‌اند.
تالارهای آرامگاه
در آرامگاه ابوعلی سینا دو تالار وجود دارد. یک تالار در قسمت شمالی و تالار دیگر در قسمت جنوبی آرامگاه واقع شده است. در روزگار ما تالار جنوبی حکم موزه را دارد. در این موزه اشیاء نفیس قدیمی از جمله انواع سکه، ظروف سفالی، برنز و از این قبیل اشیاء باستانی کشف شده که متعلق به دوران پیش از میلاد مسیح هستند و همچنین اشیاء نفیس و تاریخ دیدۀ دوران اسلامی نگهداری می‌شوند. یکی از جالب‌ترین مواردی که در این موزه قرار دارد، عکس از جمجمه ابو علی سینا است. گفتنی است این عکس به هنگام تخریب مقبره قدیمی ابو علی سینا پیدا شده و به ثبت رسیده است.
-
آرامگاه ابن سینا
تالار شمالی آرامگاه به کتابخانه اختصاص یافته است. در این کتابخانه بیش از ۸ هزار جلد کتاب نفیس از جمله نسخ خطی و چاپی ایرانی و خارجی وجود دارد. در ابتدا در این مکان تنها ۶۴۹ جلد کتاب وجود داشت و به آن قرائت خانه ابو علی سینا می‌گفتند. پس از مدتی تصمیم بر این گرفته شد که تمامی محافل علمی جهان در تاسیس این مکان و کتاب‌های موجود در آن شریک باشند زیرا ابن سینا هم یک دانشمند جهانی بود. در نتیجه در سال ۱۳۲۹ به زبان‌های مختلفی در دنیا بیانیه‌ای نوشته و ارسال شد تا دیگر افراد در جهان نیز در ارائه کتاب به این کتابخانه سهیم شوند. به همین دلیل امروزه تعداد کتاب‌های این کتابخانه به ۸ هزار جلد کتاب خطی و چاپی نفیس ایرانی و خارجی رسیده است. در کتابخانه ابو علی سینا کتاب‌های بسیاری به زبان‌های انگلیسی، آلمانی، فرانسه و … وجود دارد. به دلیل وجود چنین کتب نفیسی این مجموعه یک ثروت ملی محسوب می‌شود. همچنین در این کتابخانۀ بزرگ یک غرفه به آثار حکیم ابو علی سینا اختصاص یافته است.
تندیس ابو علی سینا
-
تندیس ابن سینا
به تبع قدم به قدم آرامگاه مرد بزرگی هم چون ابو علی سینا باید یاد و خاطرۀ این مرد بزرگ تاریخ ایران زمین را زنده کند. در بخشی از آرامگاه بوستانی به شکل نیم دایره تعبیه شده است. در این بوستان سبز و چشم‌نواز که با رنگ سبز و رنگ‌های گرم گل‌های قشنگ زینت شده است تندیسی از ابوعلی سینا قرار دارد. ین تندیس از جنس سنگ مرمر سفید ساخته شده است. تندیس ابن سینا را در حال مطالعۀ کتاب نشان می‌دهد. این پیکرۀ سفید زیبا بیشتر از ۳ متر ارتفاع و ۹۰ سانتی‌متر عرض و ۴ تن و نیم وزن دارد.
-
تندیس ابن سینا
جالب است بدانید این پیکره نیز از سنگ مرمر یکپارچه تراشیده شده است. این تندیس عظیم و نفیس ساختۀ دست هنرمند مشهور دوران ابوالحسن صدیقی است. این تندیس مرمرین به سفارش انجمن آثار ملی ساخته شد و به همدان و همدانیان و دوست‌داران ابو علی سینا هدیه گردید. در بخش پایۀ این تندیس بر لوح سنگی مرمرین ابیاتی با خط نستعلیق نگاشته شده است.
-
آرامگاه ابن سینا
ابن سینا مرد بزرگ جهان اسلام و ایران به شمار می‌رود. ابو علی سینا در حکمت، فلسفه، طب و نجوم اشتهار داشت. این مرد بزرگ در مدت کوتاه عمر خود بیش از دویست رساله و کتاب نگاشت. امروزه نیز توسل به کتاب‌ها و رسالات ابن سینا گره گشای عالمان و پژوهشگران است. یاد این مرد بزرگ گرامی و امید که راهش همواره ادامه یابد تا ایران باشکوه روزبه‌روز بیش از پیش بدرخشد.
در آرامگاه موسوم به ابن سینا بدون شک یکی از قدرتمندترین و تاثیرگذارترین دانشمندان ایران زمین خفته است. تمامی آثار کهن همدان در یک طرف و آرامگاه این بزرگ مرد ایرانی نیز در طرف هستند. روزگارانی در این شهر پر شور ابن سینا به دنیا آمده، زندگی کرده، جهان را عوض کرده و دار فانی را وادع گفته است. بدون شک آرامگاه پر نقش و نگار این مرد ارزش دیدن دارد. شاید هر بار که به همدان سفر کنید، لازم باشد سری به مزار این بزرگ مرد ایرانی بزنید. فاتحه‌ای نثار روح‌اش کرده و لختی با وی سخن بگویید. آرامگاه ابن سینا پر از آرامش و شکوه است. در عین سادگی، نشان دهنده مردی است که در آن آرام گرفته است. اگر تا به حال از این مکان دیدن نکرده‌اید، حتما این بار که سری به همدان زدید، از آن دیدن کنید.
سفر به همدان
همدان شهر بزرگان است. همدان خاکی است که از آن بزرگ‌مردان و بزرگ‌زنان زاده شده‌اند، در آن بالیده‌اند و در نهایت در آغوشش آرمیده‌اند. همدان شهری باستانی است که از دیرباز از مهمترین بخش‌های ایران زمین محسوب می‌شده است. چطور ممکن است که ایرانی باشیم و همدان را ندیده باشیم؛ یا کمتر دیده باشیم! سفر به این شهر را به تعویق نیندازید. مطمئن باشید که یکبار دیدن شهر پربار همدان کافی نخواهد بود. شاید لازم باشد چندین و چند بار به این شهر سفر کنید. برای آشنایی بیشتر با شهر بی‌نظیر و پر جاذبۀ همدان کلیک کنید:
